De opstand in Vlaanderen van 1323 tot 1328
vanuit Iepers perspectief.

Bijdrage tot de beeldvorming van een middeleeuwse stad.

Sarah Smolders

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2000-2001

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Prof. Dr. P. Trio

Dankwoord

INLEIDING

HOOFDSTUK 1: BESPREKING VAN DE BRONNEN

    1. De oorkonden nodig voor het opstellen van de regestenlijst

        A. Verspreiding en instantie van uitgifte

        B. Oorkonden van het stadsarchief van Ieper

        C. Oorkonden van de graaf van Vlaanderen

        D. Het ‘Archives Départementales du Nord’ te Rijsel

    2. De oorkonden van gracieuze rechtspraak

        A. De inhoud van deze oorkonden

        B. ‘Bijdragen tot de liefdadigheidsinstellingen te Ieper’

        C. ‘Les Cartulaires de la prévôté de St.Martain à Ypres’

        D. Het ‘fonds Merghelynck’

             Algemeen

             Handschriften gebruikt voor deze studie

    3. De oorkonden van contentieuze rechtspraak

    4. De Ieperse stadsrekeningen

        A. Algemeen

        B. De structuur van de stadsrekeningen

        C. Voor ons onderzoek belangrijke posten

    5. Besluit

HOOFDSTUK 2: HET VOORSPEL EN HET VERLOOP VAN DE OPSTAND IN VLAANDEREN

    1. Inleiding: het voorspel

    2. De opstand van Vlaanderen: 1323-1328

        A. Verzet tegen de corrupte gezagsdragers (1323-1324)

        B. De opstand tegen adel en patriciaat evolueert naar een revolutie (1324-1326

             Inmenging van de steden?

             De opstand verspreidt zich

             Intriges en gemiste vredeskansen

             De graaf gevangen

             Koninklijke en pauselijke interventie

        C. Radikalisering van de revolutie (1326-1328)

        D. De slag bij Cassel (23 augustus 1328) en de ineenstorting van het verzet

        E. De repressie (1328-1331)

    3. Besluit

HOOFDSTUK 3: DE OPSTAND AAN DE HAND VAN DE IEPERSE BRONNEN

    1. Inleiding

    2. De eerste fase: het uitbreken v/d eerste onlusten (eind oktober 1323) t.e.m. de 1ste pacificatie (april 1324)

    3. De tweede fase: vanaf de eerste pacificatie (april 1324) tot en met het verdrag van Arques (19 april 1326)

        A. Vanaf eind april 1324 tot 24 juni 1324

        B. Na de amnestieverklaring van 24 juni tot 20 oktober 1324

        C. Vanaf ongeveer 20 oktober 1324 tot de gevangenname van de graaf rond 15 juni 1325

            De maanden oktober, november, december

            De terugkeer van de graaf in Vlaanderen, 25 december 1324, en zijn gevangenname rond 15 juni 1325

        D. Vanaf de machtsovername te Ieper tot het verdrag van Arques 19 april 1326.81

    4. De derde fase: nà het verdrag van Arques (eind april 1326) tot de zomer van 1328, de voorbereiding in Vlaanderen tot een Franse inval

        A. Nà het verdrag van Arques (eind april 1326) tot en met de terugkeer van de  graaf in Vlaanderen (ongeveer 27 september 1326)

        B. Vanaf de terugkeer van de graaf in Vlaanderen (september 1326) tot ongeveer 6 december 1326: de stedenparlementen

        C. Vanaf 6 december 1326 tot 11 april 1327: Lodewijk begeeft zich nog naar  Westelijk-Vlaanderen en doet een poging tot vredesonderhandelingen

        D. Vanaf 11 april tot en met 23 mei 1327: Ieper trekt voor de eerste keer op  naar Poperinge

        E. Vanaf 23 mei tot ongeveer 25 juli 1327: opnieuw contacten met de graaf, ook  krijgstocht naar Langewade

        F. Vanaf ongeveer 25 juli tot 26 september 1327: de herevaert te Dikmuide en de  moord op Jacob Peyt

        G. Vanaf 26 september 1327 tot 5 maart 1328: een periode van rust

        H. Vanaf 5 maart 1328 tot 11 juni 1328: zeer langzame voorbereiding op een   nieuwe strijd

    5. De voorbereiding tot de slag bij Cassel en de slag zelf: van 11 juni tot 27 augustus 1328

    6. De onderwerping van Ieper en de repressie hierna: van 27 augustus 1328 tot oktober 1329

        A. De onderwerping: van 27 augustus tot 1 oktober 1328

        B. De repressie voor en binnen de stad Ieper

    7. Besluit

HOOFDSTUK 4: DE IEPERSE SCHEPENBANK 1320-1332

    1. Inleiding

    2. De machtswissel in 1325

         A. De magistraat vóór de opstand: 1320-1325

         B. De patricische ballingen van juni 1325

         C. Verbannen en niet verbannen schepenen

         D. De stadspensionarissen

    3. Het bestuur vanaf de zomer van 1325 tot en met het werkjaar 1328/29

         A. De schepenverkiezing van 1325

         B. De schepenen van de opstandige jaren

         C. Enkele belangrijke ‘volkse’ schepenen

         D. De hospitaalvoogden 1325-1329

         E. De nieuwe stadspensionarissen en serjanten

         F. De samenstelling van de milities

    4. Het bestuur tussen 1328/29 en 1331/32

         A. Het rare schepenjaar 1328/29

         B. Het schepenjaar 1329/30

         C. De verdere evolutie tot en met ongeveer augustus 1332

         D. De personen die wel en niet in dienst konden blijven, of terugkeren na deopstand

             Mensen die al voor 1325 in het bestuur zaten

             De opstandige schepenen: hun komen en gaan of blijven

         E. Enkele mensen die hun carrière nà de opstand verder uitbouwden

    5. Besluit

BESLUIT

BIBLIOGRAFIE

LIJST VAN AFKORTINGEN

BIJLAGEN