Het overlevingsvermogen of bilevinghe
als pasmunt bij scheiding en/of hertrouwen
in het laatmiddeleeuwse Gent

Tom De Vos

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2007-2008

Universiteit Gent

Promotor: prof. dr. Monique Vleeschouwers - Van Melkebeek
Commissarissen: prof. dr. Thérèse de Hemptinne, prof. dr. Erik Thoen

Woord vooraf

Deel 1

    1. Inleiding

        1.1. Thema

        1.2. Onderzoeksvragen en methode

        1.3. Bronnen

    2. Het overlevingsvermogen of bijleving.

        2.1. De oorsprong van het recht op bijleving

        2.2. Over het kanaal heen: het Engelse erfrecht- en huwelijksvermogenstelsel

        2.3. Conclusie

    3. Het bedingen van het ‘bijlevingsrecht’ voor de schepenen van de Keure van Gent na scheiding van tafel en bed

        3.1. De schepenbank van de Keure te Gent

            3.1.1. Instelling

            3.1.2. Bevoegdheden

            3.1.3. Registratieprocedure

        3.2. Officialiteit

            3.2.1. De kerk

            3.2.2. Bevoegdheden en procedure

    4. Toestaan van een scheiding tafel en bed en een uiteindelijke boedelverdeling voor de schepenbank van de Keure van Gent

        4.1. Theorie versus praktijk: een noodzakelijkheid om inzicht te verwerven

        4.2. Gevonden resultaten

Deel 2

    5. Huwelijken zonder staat van weduwschap uit een vorig huwelijk,
                    waarbij patrimoniale goederen aanwezig zijn, langs beide kanten ingebracht

        5.1. Inleiding en uitgangssituatie

        5.2. Regeling van het bijlevingsrecht

        5.3. Verklaringen voor het veelvuldig voorkomen van een afstandsbeding

        5.4. Het gedachtegoed van de costuimen van 1563 al merkbaar in de 15e eeuw
                    of toch opteren voor ‘pasmunt’? Het zoeken naar uitwegen in geval van scheiding

        5.5. Het behouden van het bijlevingsrecht: ‘pasmunt’ als compensatie?

        5.6. Conclusie

    6. Huwelijken zonder staat van weduwschap uit een vorig huwelijk,
                    waarbij patrimoniale goederen aanwezig zijn door één van de huwelijkspartners ingebracht

        6.1. Inleiding en uitgangssituatie

        6.2. Het recupereren van de patrimoniale goederen door een echtgenote: een proces van geven en nemen?

            6.2.1. De noodzaak aan compensatie in ruil voor het behouden van de eigen patrimoniale goederen: ‘pasmunt’

            6.2.2. Mogelijke verklaringen voor het bedingen van ‘pasmunt’

            6.2.3. Conclusie

        6.3. Het recupereren van de patrimoniale goederen door een echtgenoot: een proces van geven en nemen?

            6.3.1. Het ‘bijlevingsrecht’ als uitdrukking van Gilissens ‘egalitaire tendens’?

            6.3.2. Conclusie

    7. Eindconclusie: deel 2

Deel 3

    8. Huwelijken met staat van weduwschap

        8.1. Het intreden van het weduwschap

        8.2. Hertrouwen

        8.3. Demografische gegevens met betrekking tot het hertrouwen: leeftijdsverschil?

        8.4. De kinderlast als beslissende factor?

    9. Het recht van bijleving in geval van scheiding-boedelverdeling

    10. Huwelijken met een vorig recht van bijleving verkregen door weduwschap,
                    waarbij patrimoniale goederen aanwezig zijn langs beide kanten ingebracht

        10.1. Inleiding en uitgangssituatie

        10.2. Sporen van ‘pasmunt’?

        10.3. Conclusie

    11. Huwelijken met een vorig recht van bijleving verkregen door weduwschap,
                    waarbij één van de partners patrimoniale goederen heeft ingebracht

        11.1. Compensatie om het uiteengaan te vergemakkelijken?

        11.2. Conclusie

    12. Weduwschap als bepalende factor?

        12.1. Weduwe en weduwnaar

        12.2. Weduwe of weduwnaar

    13. Eindconclusie: deel 3

    14. Algemeen besluit

    15. Bibliografie

        15.1 Bronnen

            15.1.1. Onuitgegeven bronnen

            15.1.2. Uitgegeven bronnen

        15.2 Literatuur

Bijlagen

    Bijlage 1: Frequentie van het bijlevingsrecht binnen de boedelverdelingen na
                            scheiding van tafel en bed voor de schepenen van de Keure van Gent

    Bijlage 2: Het bijlevingsrecht in boedelverdelingen voor de Schepenen van de Keure van Gent