Kleur in meervoud

‘Een exploratief onderzoek naar de notie van
culturele diversiteit bij kunstproductie van allochtonen.’

Bogaerts Bram

Scriptie voorgelegd voor het behalen van de graad van
licentiaat in de Sociale en Culturele Agogiek.

Academiejaar: 2004-2005

VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL
FACULTEIT VOOR PSYCHOLOGIE EN EDUCATIEWETENSCHAPPEN
 

Promotor: Prof. Dr. Ignace Glorieux

INLEIDING

HOOFDSTUK 1: CULTURELE DIVERSITEIT OP DE POLITIEKE AGENDA

1. Van een uitsluitend welzijnsperspectief naar (culturele) diversiteit op alle domeinen

1.1. Van categoriaal welzijnszorgbeleid naar een horizontaal minderhedenbeleid

1.2. Naar een cultureel divers podiumkunstenbeleid

2 Beleidsintenties inzake (culturele) diversiteit

 2.1. Vlaams Regeerakkoord 2004

2.2 . Regeerbijdrage 2004 van de Administratie Cultuur, Jeugd, Sport, Media (CJSM)

2.3 . Beleidsnota Cultuur 2004-2009

2.4 . Naar een Actieplan Culturele Diversiteit voor Cultuur, Jeugd en Sport

3 Recente Decreten

3.1. Decreet lokaal cultuurbeleid (2001)

3.2. Decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk (2003)

3.3. Kunstendecreet (2004)

 4. Vlaams Theater Instituut (VTI)

 5. Internationaal beleid

HOOFDSTUK 2: METHODOLOGISCH KADER

1. De keuze voor verkennend onderzoek

2. De keuze voor kwalitatief onderzoek

3. Dataverzamelingsmethoden

3.1 . Verzamelen van documenten

3.2 . Topicinterviews

3.3 . Triangulatie-aanpak

4. De keuze van respondenten

4.1 . Mogelijke variabelen

4.1.1 Onderscheid amateur, semi-professioneel, professioneel

4.1.2 Onderscheid naar kunstvorm

4.1.3 Allochtone afkomst

4.2 . Selectie respondenten

5. Analysemethode

HOOFDSTUK 3: ANALYSE INTERVIEWS

1. Terminologie

1.1 . Begripsvaagheid

1.2 . Het vage begrip allochtoon en allochtone kunstenaars

1.3 . Allochtonentheater

1.4 . De term culturele diversiteit

1.5 . Van multiculturaliteit naar interculturaliteit en multicreativiteit

1.5.1 Multiculturaliteit

1.5.2 Interculturaliteit

1.5.3 Multicreaviteit

1.6 . De term integratie: tussen assimilatie en segregatie?

2. Culturele diversiteit binnen de kunstensector: de vraag naar kunstproductie van allochtonen

2.1 . Culturele diversiteit doorheen de hele cultuursector

2.2 . Beperkt aanbod van kunstproductie door kunstenaars van allochtone afkomst

2.3 . Weinig kansen binnen de reguliere kunstensector

2.4 . Mogelijke oorzaken voor de beperkte vraag naar ‘allochtone’ kunst-productie

2.4.1 Zichtbaarheid ‘allochtone’ kunstproductie

2.4.2 Gebrekkige samenwerking met cultuursector

2.4.3 Paternalistische visie en exotisme

2.4.4 Groepen uit buitenland gaan voor op plaatselijk talent

2.4.5 Stereotype rollen en casting: vooroordelen en stigmatisering

2.4.6 Taalproblematiek

2.4.7 Strikte scheiding tussen amateur en professioneel

2.4.8 Geen plaats binnen het professionele theatercircuit voor ‘allochtoon’ artistiek theater

3. Aanbod van kunstproductie van allochtonen: op de lijn tussen artistiek en maatschappij

3.1 . Op de scheidingslijn artistiek en emancipatorisch

3.2 . Rol van ‘allochtone’ kunstproductie (bij promotie van culturele diversiteit)

3.3 . Dubbele houding tussen afkomst en kunstproductie

4. Streven naar een (cultureel divers) publiek

4.1 . Toegankelijkheid kunstproductie

4.1.1 Eurocentrisme

4.1.2 Belang van een goede regie: het vertalen van culturele codes

4.1.3 Aandacht voor verschillen in beleving van cultuur tussen de eerste, tweede en derde generatie allochtonen

4.1.4 Weerstand binnen eigen gemeenschap

4.1.5 Taalproblematiek

4.2 . Zoektocht naar een cultureel divers publiek

4.2.1 Een cultureel divers publiek is geen doel maar een resultaat

4.2.2 De impact van etniciteit op theaterparticipatie

4.2.2.1 Etnische determinanten

4.2.2.2 Sociaal-culturele determinatie

5. Beoordeling kunstproductie van kunstenaars van allochtone afkomst

 5.1. Verkleuren van beoordelingscommissies

5.2. Andere kwaliteitscriteria?

5.3. Een situationele benadering

6. Beleidsaandacht rond culturele diversiteit: spanning tussen beleid en praktijk

6.1. Etnisch-culturele focus vanuit het beleid

6.2. Focus op culturele diversiteit: beleidsaandacht voor (cultureel diverse) kunsteducatie

6.3. Misbruik bij de focus op culturele diversiteit

6.4. Theatermaker of artistiek opbouwwerker

6.5. Aandacht voor marketing van theatergezelschappen

6.6. Verkleuren personeelsbestand

6.7. Aandacht voor amateurs en semi-professionals

6.8. De tijd van de goede bedoelingen zijn voorbij

Besluit

Bibliografie

1. Beleidsnota’s en decreten

2. Aangehaalde literatuur

Bijlagen

1. Topicvragenlijst

Samenvatting: (max. 300 woorden)

In het cultuurpolitieke debat in Vlaanderen is ‘culturele diversiteit’ de laatste vijftien jaar erg prominent geworden. In de culturele sector groeide het besef dat de aandacht voor culturele diversiteit zich niet mocht blindstaren op een partijpolitiek fenomeen, de strijd tegen extreem rechts, maar dat men vooral aandacht moest besteden aan de uitsluitingsmechanismen die in de sector zelf werkzaam zijn. In februari 2006 krijgt dit, vanuit het cultuurbeleid, gestalte in een heus Actieplan Culturele Diversiteit rond drie peilers: meer kansen tot participatie, een aanbod dat de diversiteit binnen onze samenleving weerspiegelt en het realiseren van een divers personeelsbestand. In het debat over culturele diversiteit in de podiumkunsten komen zelden de artiesten van allochtone origine aan het woord. Meestal wordt het gesprek in hun plaats gevoerd. Dit exploratief onderzoek, kleur in meervoud, wil een aantal knelpunten en kansen van culturele diversiteit bij theaterproductie blootleggen vanuit een allochtone bril. De aandacht die het beleid heeft voor culturele diversiteit kan een aansluiting betekenen bij de kunstproductie van andere etnische origine om op korte termijn kunstinstellingen en publiek te laten kennismaken met de enorme diversiteit die Vlaanderen kenmerkt. In de cultuursector heersen nog steeds hardnekkige mechanismen van in- en uitsluiting, zoals een al te etnische lezing van ‘allochtone’ kunstproductie, stijgend racisme, exotisme, paternalistische visies, stereotype casting, die een serieuze handicap betekenen voor de ‘allochtone’ theatermakers en acteurs. Daarnaast maakt een ‘allochtone’ theatermaker geen theater om op zijn zolderkamer te spelen en is ook hij verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van zijn kunstproduct. De tijd van de goede bedoelingen zijn voorbij – culturele diversiteit is nog teveel een zaak van goodwill en ondeskundigheid – waarbij het tijd wordt dat de kunstensector zijn verantwoordelijkheid opneemt en gerund wordt als een efficiënt bedrijf, waarbij men streeft naar een oase bestaande uit een heel kleurenpallet in plaats van een lange woestijn met één kleur. Kleur in meervoud!

Beknopte inhoud: (max. 10 regels)

In het cultuurpolitieke debat in Vlaanderen is ‘culturele diversiteit’ de laatste vijftien jaar erg prominent geworden. In het debat over culturele diversiteit in de podiumkunsten komen zelden de artiesten van allochtone origine aan het woord. Meestal wordt het gesprek in hun plaats gevoerd. Dit exploratief onderzoek, kleur in meervoud, wil een aantal knelpunten en kansen van culturele diversiteit bij ‘allochtone’ theaterproductie blootleggen vanuit een allochtone bril. Hoe gaan theatermakers en/of acteurs van allochtone origine om met de notie van culturele diversiteit bij hun kunstproductie. In hoeverre betekent het huidig diversiteitsbeleid een belemmering of aansluiting op ‘allochtone’ kunstproductie. Gaat het daarbij om een lange woestijn met één kleur of een oase bestaande uit een heel kleurenpallet? Kleur in meervoud.