Traditionele volkse feestcultuur en modernisering.

Het platteland rond Gent ca.1860-ca.1940.

Katleen De Beukeleer

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2000-2001

Universiteit Gent

Promotor:  Prof. Dr. G. Deneckere

Woord vooraf

Inleiding

    1. Probleemstelling

    2. De volkskunde in de jaren ‘90

    3. Een case-study

        3.1. ‘Traditionele volkse feestcultuur’: een begripsbepaling

        3.2. Een verdere afbakening: ruimte en tijd

        3.3. Samengevat: de vraagstelling

    4. Status quaestionis

I. De bronnen

    1. Volkskundige bronnen

        1.1. Geschiedenis van de volkskunde

        1.2. De ‘Vlaamsche folklore’

        1.3. Besluit: bruikbaarheid als bron

        1.4. De Vlaamse volkskundigen: een korte kennismaking

    2. Streekromans

        2.1. De gezusters Loveling en Cyriel Buysse

        2.1.1. Virginie en Rosalie Loveling

        2.1.2. Cyriel Buysse

        2.2. Overige streekliteratuur

    3. Heemkundige tijdschriften en monografieën van gemeenten

    4. Transcripties van interviews uit de Vakgroep Dialectologie te Gent

    5. Bronnen uit het Seminarie voor Volkskunde te Leuven

    6. Gemeente- en politiearchieven

    7. Andere

II. Op weg naar de moderniteit. Algemene economische, sociale en culturele context.

    1. Evoluties in samenhorigheid en sociale controle

        1.1. Van Gemeinschaft naar Gesellschaft? Gemeenschapsgevoel in de plattelandssamenleving

        1.2. Formalisering van de sociale controle

    2. Het ritme van de machine. De industrialisering van de maatschappij

        2.1. Economische situatie op het Oost-Vlaamse platteland 1860-1940.

        2.2. Het karakter van de industriële samenleving

    3. De ontsluiting van het platteland: toenemende vervoersmogelijkheden

    4. Religiebeleving

        4.1. De religieuze volkscultuur in het Ancien Régime

        4.2. Rigorisering en popularisering van het katholicisme in de 19^de eeuw

        4.3. De relatie tussen de religieuze volkscultuur en het katholieke geloof

        4.4. Secularisering

    5. De macht aan het ‘gezond verstand’: rationalisering van de maatschappij

        5.1. Rationalisering

        5.2. Rol van het onderwijs

        5.3. Gevolgen van een gedemocratiseerd onderwijs

        5.4. De leescultuur in Vlaanderen

    6. Individualisering en privatisering

    7. Het Interbellum: modernisering in versnelling

III. Traditionele  volkse feestcultuur en modernisering. Het platteland rond Gent ca. 1860 – ca. 1940

    1. Het doopsel

        1.1. De doop

        1.2. De kerkgang

        1.3. Andere gebruiken

            1.3.1. Het geboorteboompje

            1.3.2. De pronking

        1.4. Besluit: het doopsel

    2. Schoolgebruiken

        2.1. Sint-Gregoriusdag (12 maart) en Allerkinderen (Onnoozele-kinderendag) (28 december)

        2.2. Meistoet

    3. Jeugd en rijpheid

        3.1. Eerste communie

        3.2. Militieloting

    4. Liefde en huwelijk

        4.1. Vrijage

            4.1.1. De kennismaking

            4.1.2. De verkering

            4.1.3. Partnerkeuze

            4.1.4. Reacties van de gemeenschap bij het afbreken van de verkering of bij zwangerschap.

            4.1.5. Afscheid van het jongelingschap

            4.1.6. Besluit: de verkering

        4.2. Huwelijk

            Besluit: het huwelijk

    5. Overlijden en begrafenis

        5.1. Overlijden

            5.1.1. De berechting

            5.1.2. Het afleggen van de dode

            5.1.3. Praktijken bij het overlijden

            5.1.4. Over de dood luiden

            5.1.5. De nachtwake

            5.1.6. Uitnodigingen

            5.1.7. Gebedswake en groeten van het lijk

        5.2. Begrafenis

            5.2.1. Kisten

            5.2.2. Buitendragen en vervoer van het lijk

            5.2.3. De begrafenisstoet

            5.2.4. Doodsprentjes

            5.2.5. Het laatste vaarwel

            5.2.6. De uitvaart

            5.2.7. Brooduitdeling

            5.2.8. De rouwperiode

        5.3. Besluit: dood en begrafenis

    6. Kalenderfeesten

        6.1. Feestdagen

            6.1.1. Allerheiligen-Allerzielen (1 en 2 november)

            6.1.2. Sint Hubertus (3 november)

            6.1.3. Sint Maarten (11 november)

            6.1.4. Sint Cecilia (22 november)

            6.1.5. Sint Elooi (1 december)

            6.1.6. Sint Niklaas (6 december)

            6.1.7. Kerstmis (25 december)

            6.1.8. Oudejaarsavond (31 december)

            6.1.9. Nieuwjaar (1 januari)

            6.1.10. Driekoningen (6 januari)

            6.1.11. Mannekensvrijdag en wijvekenszaterdag (Vrijdag en zaterdag voor vastenavond)

            6.1.12. Carnaval (de 3 dagen voorafgaand aan de vasten)

            6.1.13. Sinter Greef (halfvasten)

            6.1.14. Paasgebruiken

            6.1.15. Zwaluwdag (25 maart)

            6.1.16. 1 April

            6.1.17. Meiavond (30 april)

            6.1.18. Feest van de arbeid (1 mei)

            6.1.19. 3 Mei

            6.1.20. Sint-Jansnacht (24 juni) en Sint-Pietersnacht (29 juni)

            6.1.21. Onze Lieve Vrouw Hemelvaart (15 augustus)

        6.2. Bedevaarten

        6.3. Besluit: kalenderfeesten

    7. Verenigingen

        7.1. Culturele verenigingen

        7.2. Sportclubs

    8. Dorpsleven

        8.1. Kermis

        8.2. Andere dorpsfeesten

            8.2.1. Huldebetonen

            8.2.2. Politieke verkiezingen

            8.2.3. Spinningen en het Feest der spinsters

            8.2.4. Privé-initiatief

        8.3. De herberg

        8.4. Ontspanningsleven op zondag

        8.5. De schavuitenvangst

        8.6. Besluit: het dorpsleven

    9. Landbouwfeesten

        9.1. Boerenkoopdag

        9.2. Zwijntjeskermis

        9.3. Oogstfeesten

        9.4. Volksgericht

        9.5. De vrije koewachter

        9.6. Besluit: landbouwfeesten

   10. Diversen

        10.1. Het onthalen van nieuwe buren

        10.2. Bioscoop

IV. Besluit

Werknota

Bibliografie

Bronnenlijst

Bijlagen