Bibliografie

1  Bronnen

Archivalische bronnen

• BRUSSEL. Stadsarchief. Bulletin Communal de la ville de Bruxelles: verslagen van de zittingen van de gemeenteraad 1844-1860.

• BRUSSEL. Stadsarchief. Procès-verbaux des séances du Conseil Communal de Bruxelles: verslagen van de zittingen van de gemeenteraad 1830-1844.

• BRUSSEL. Stadsarchief. Fonds van Openbare Werken: dossiers van bouwprojecten, alfabetisch gerangschikt per straatnaam of via de naam van het project.

• BRUSSEL. Stadsarchief. Fonds van Kaarten en Plannen: per project.

Uitgegeven bronnen

• Affaire du Quartier Léopold. Riposte à l’administration communale de Bruxelles. Sint-Joost-ten-Noode, 1852.

• J.P. CLUYSENAAR. Chemin de fer de Dendre-et-Waes (d'Ath à Lokeren) et de Bruxelles vers Gand par Alost: bâtiments des stations et maisons de garde. Bruxelles, 1855.

• J.P. CLUYSENAAR. Plan de deux galeries couvertes à construire à Bruxelles entre le marché aux herbes et la montagne aux herbes potagères, en vertu de la concession accordée aux sieurs A. Hauman et J.A. Demet. Bruxelles, 1840.

• J.P. CLUYSENAAR. Plan d'un palais destiné au Roi, à l'industrie et aux arts, ainsi que d’un nouveau quartier y faisant suite située entre les portes de Louvain et de Namur à Bruxelles. Brussel, 1842.

• J.P. CLUYSENAAR. Plan d’un local pour les archives et collections de l’Etat, d’un marché couvert, boucherie, etc., à construire sur les basfonds compris entre la rue Royale et la rue dite chemin de Terre, à Bruxelles. Brussel, 1840.

• J.P. DE JONCKER. L’avenue Louise. Réponse à M. Ad. Le Hardy de Beaulieu, ingénieur civil. Brussel, 1857.

• De l’emplacement du Palais de Justice de Bruxelles, par un magistrat. Brussel, 1840.

• "Des differnts gouts en architecture". Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction, I (1848) 11-12.

• E. GUILLERY. "De la variété en architecture". Journal de l’architecture et des arts relatifs à la construction, III (1850) 65-69.

• A. HAUMAN, J. DE MOT, e.a. Projet de communication entre le Marché aux herbes et la Montagne aux herbes potagères, preésenté au Conseil de Régence. Brussel, 1838.

• H. HENDRICKX en A. TRAPPENIERS. Avenue directe de Bruxelles au bois de Soignes. Brussel, 1857.

• J.H. JACOBS. Embellissements de Bruxelles. Considérations sur le projet de redressement de la Montagne de la Cour et sur la législation des expropriations pour cause d’utilité publique. Brussel, 1853.

• "La colonne de la constitution". Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction, III (1850) 33-38.

• "La colonne de la constitution". Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction, II (1849) 171-178.

• A. LE HARDY DE BEAULIEU. Assainissement et embellissement des villes. Quelques aperçus relatifs à la ville de Bruxelles et à ses faubourgs. Brussel, 1849.

• A. LE HARDY DE BEAULIEU. Station centrale à Bruxelles. Quelques considérations nouvelles et examen des divers projets proposés. Brussel, 1855.

• A. LE HARDY DE BEAULIEU. Chemin de fer de la jonction directe des railways de l’Etat à Bruxelles avec station centrale dans l’intérieur de la ville pour le service des voyageurs, des postes te des télégraphes. Brussel, 1855.

• A. LE HARDY DE BEAULIEU. L’avenue Louise et la promenade du Bois de la Cambre. Examen des questions que ce projet soulève. Brussel, 1857.

• E. MARCHAND. "Du mouvement de l’art architectoral contemporain". Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction, I (1848) 1-3.

• E. MARCHAND. "L’archéologie et l’architecture". Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction, I (1848) 1-2.

• E. MARCHAND. "Nouvel entrepôt à Bruxelles". Journal de l'Architecture et des Arts relatifs à la Construction, I (1848) 5-6.

• Quelques réflections à l’occasion du projet de réunion du Quartier Léopold à la ville de Bruxelles. Brussel, 1852.

• L. SPAAK. Projet de reconstruction des anciens bâtiments du palais de Justice à Bruxelles. Brussel, 1853.

• T.F. SUYS. Plan du palais de justice à construire à Bruxelles. Bruxelles, 1838.

• J.B. VIFQUAIN. Des  voies navigables en Belgique: considérations historiques suivies de propositions diverses ayant pour objet l'amélioration et l'extension de la navigation. Bruxelles, 1842.

• V. "Théorie du tracé des rues et des villes". Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction, III (1850) 1-4.

2  Werken

• A. ALLARD, en B. VAN DEN DRIESSCHE. Jean-Baptiste Vifquain: ingénieur, architecte, urbaniste 1789-1854. Louvain-la-Neuve, 1982.

• G. ABEELS. "De verkeerswegen in en naar Brussel tijdens de 19^de en 20^ste eeuw" in: A. SMOLAR-MEYNAERT, red. Het Gewest Brussel, van de oude dorpen tot de stad van nu. Brussel, 1992, 232-245.

• R. AUBERT e.a. Jean- Baptiste Vifquain: ingenieur, architecte, urbaniste 1789-1854. Louvain-la-Neuve, 1983.

• J. BAERTEN. Momenten uit de geschiedenis van Brussel. Brussel, 1998.

• H. BALTHAZAR, J. STENGERS. e.a. Dynastie en cultuur in België. S.l., 1990.

• G.J. BRAL. "Eclecticisme: stijlpluralisme in de kunst". Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XVII (1979) 83-117.

• P. BILLIET en A. VERSTAPPEN. De aanleg van de Blaesstraat te Brussel, 1853-1860, een stedebouwkundige en historische analyse. (licentiaatsverhandeling) Leuven, 1980-1981.

• J. CASTEX e.a. De rationele stad. Van bouwblok tot wooneenheid. Nijmegen, 1984.

• F. CLUYSENAAR. Les Cluysenaar: une famille d'artistes. Brussel, 1928.

• P. COLLINS. Changeing ideals in modern architecture 1750-1950. Londen, 1965.

• G. CONDÉ REIS. Sint-Hubertusgalerijen: geschiedenis en restauratie. Brussel, 1998.

• A. COSEMANS. Bijdrage tot de demografische en sociale geschiedenis van de stad Brussel 1796-1846. Brussel, 1966.

• A. COSYN en R. VAN DE SANDE. Guide historique et descriptif des environs de Bruxelles. Brussel, 1925.

• T. DEMEY. Bruxelles. Chronique d’une capitale en chantier 1: du voûtement de la Senne à la jonction Nord-Midi. Brussel, 1990.

• G. DES MAREZ. Guide illustré de Bruxelles. Les Monuments civils et religieux. Brussel, 1918.

• G. DES MAREZ, A. ROUSSEAU e.a. Guide illustré de Bruxelles. Monuments civils et religieux. Brussel, 1979.

• D. DU ROY DE BLIQUY. L' urbanisme à Bruxelles. Brussel, 1978.

• X. DUQUENNE. L’avenue Louise. Brussel, 1991.

• X. DUQUENNE. Le Bois de la Cambre. Brussel, 1989.

• A. GENICOT-VAN HOEYMISSEN. Bortier Galerij. Geschiedenis van een wijk. Brussel, 1994.

• A. HENNE en A. WAUTERS. Histoire de la ville de Bruxelles. 4 dln, Brussel, 1968-1972.

• L.P. HYMANS en H. HYMANS. Bruxelles à travers les ages. Brussel, 1884.

• H. HYMANS. Bruxelles. (Les villes d'art célèbres). Parijs, 1910.

• G. JACQUEMYNS. Histoire contemporaine du Grand-Bruxelles. Brussel, 1936.

• M.L. ROGGEMANS, ed. Barricadenplein. (Verfraaiing: projecten voor Brussel I). Brussel, 1992.

• Y. LEBLICQ. "Het urbanisme" in: STENGERS, J, ed. Brussel, groei van een hoofdstad. Brussel, 1979.

• Y. LEBLICQ. "De twee Brusselse Justitiepaleizen in de 19^de eeuw" in: V.G. MARTINY, e.a. Poelaert en zijn tijd. Tentoonstelling, Justitiepaleis te Brussel, van 29 november tot 27 december 1980. Brussel, 1980.

• A. LEDERER. Jean-Baptiste Vifquain, grand patriote et grand ingénieur méconnu. Brussel, 1986.

• T. LEDOUX en J. CLUYSENAAR. Cluysenaar. Brussel, 1974.

• P. MARDAGA, ed. Bouwen door de eeuwen heen in Brussel: inventaris van het cultuurbezit in België: architectuur in België. 3 dln, Luik, 1989-1994.

• M. MARTENS. Histoire de Bruxelles. Toulouse, 1976.

• V.G. MARTINY. Bruxelles. L'architecture des origines à 1900. Brussel, 1980.

• V.G. MARTINY e.a. Poelaert en zijn tijd. Tentoonstelling, Justitiepaleis te Brussel, van 29 november tot 27 december 1980. Brussel, 1980.

• V.G. MARTINY. "Stedelijke ontwikkeling" in: A. SMOLAR-MEYNAERT, red. Het Gewest Brussel, van de oude dorpen tot de stad van nu. Brussel, 1992, 162-186.

• C. MIGNOT. Architecture of the 19th Century. Frijburg, 1983.

• D. OLSEN. De stad als kunstwerk Londen, Parijs, Wenen 1814-1914. Amsterdam, 1991.

• P. PUTTEMANS. Geschiedenis van de bouwkunst in België. 5 dln. Brussel, 1975.

• B. SELFSLAGH. Les galeries Saint- Hubert: architectuur en stedebouw te Brussel 1837-1847, een analyse van het ontstaan. Licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, 1983.

• H. SCHMAL. Patterns of European urbanisation since 1500. Londen, 1981.

• A. SMOLAR-MEYNAERT. "De evolutie van het stadslandschap" in: A. SMOLAR-MEYNAERT, red. Het Gewest Brussel, van de oude dorpen tot de stad van nu. Brussel, 1992, 44-79.

• J. STENGERS. De koningen der Belgen: macht en invloed van 1831 tot nu. (Davidsfonds Historische Reeks X). Brussel, 1992.

• J. STENGERS. Brussel, groei van een hoofdstad. Antwerpen, 1979.

• Straten en stenen. Brussel: stadsgroei 1780-1980. Tentoonstelling ingericht door de Generale Bankmaatschappij in samenwerking met het Sint-Lukasarchief en G. Abeels. Brussel, 1982

• F. STRAUVEN. "19^e-eeuwse architectuur en stedebouw te Brussel". Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XIII (1975) 147-170.

• M.R. THIELEMANS. "De vestiging van industrieën omstreeks 1830" in: A. SMOLAR-MEYNAERT, red. Het Gewest Brussel, van de oude dorpen tot de stad van nu. Brussel, 1992, 246-261.

• Brussel-breken-bouwen, architectuur en stadsverfraaiing 1780-1914. Tentoonstelling, Brussel, Passage 44, 12 september-28 october 1979. Brussel, 1979.

• J. VANDENBREEDEN, F. DIERKENS-AUBRY. De 19^de eeuw in België. Architectuur en interieurs. Tielt, 1994.

• J. VANDENBREEDEN. "Brussel: park- en pleinaanleg naar Franse smaak". Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XXI (1983) 152-15

• J. VANDENBREEDEN. "Een straat volgens de regelen der kunst", Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XIX (1981) 83-121.

• M. VANHAMME. Bruxelles-capitale: évolution de la ville de 1830 à nos jours. Brussel, 1947.

• M. VANHAMME. Les origines de Bruxelles. Brussel, 1945.

• M. VANHAMME. Brussel, van landelijke nederzetting tot wereldstad. Brussel, 1968.

• L. VERNIERS. Bruxelles et son agglomération de 1830 à nos jours. Brussel, 1958.

• L. VERNIERS. "Démographie et expansion territoriale de l'agglomératoin bruxelloise depuis le début du XIXe siècle" in: Bulletin de la Société belge d'Études géographiques. Mei 1935, 79-123.

• L. VERNIERS. Les transformations de Bruxelles et l'urbanisation de sa banlieu depuis 1795. Brussel, 1934.

• L. VERNIERS. Les pionniers de l’urbanisation bruxelloise. Brussel., 1932.

• VERNIERS, L. La déconcentration urbaine de la ville de Bruxelles. Extrait du premier Congrès international de Géographie Historique. Brussel, 1931.

• H. WATERSCHOOT. "De wereld van trein en station", Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XVIII (1980) 83-121.

• M.F. WILLAUMEZ. Les passages – galeries du XIXe siècle à Bruxelles. Brussel, 1983.

• J. WINTERS. "Maatschappij en maatschappijbeeld: Jean-Pierre Cluysenaar", Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XIII (1975) 123-142.

• E. WITTE. "Politiek leven" in: J. STENGERS, ed. Brussel, groei van een hoofdstad. Antwerpen, 1979.

Herkomst van de illustraties

Figuur 1 (pagina 11): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836).

Uit: Straten en stenen. Brussel: stadsgroei 1780-1980. Tentoonstelling ingericht door de Generale Bankmaatschappij in samenwering met het Sint-Lucasarchief en G. Abeels. Brussel, 1982, 28.

Origineel wordt bewaard in de Koninklijke Bibliotheek (verder afgekort als K.B.), Kaarten en Plannen.

Figuur 2 (pagina 20): Gravure van A. Orio naar B.C. Ridderbosch, 18^e eeuw.

Uit: A SMOLAR-MEYNAERT, red. Het Gewest Brussel. Van de oude dorpen tot de stad van nu. Brussel, 1989, 163.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B.

Figuur 3 (pagina 21): J. ZINNER. Plan van het nieuwe Park (de Warande) en van het 

Koningsplein, gelegen tussen de Leuvense en de Naamse Poort te Brussel. (Omstreeks 1780).

Uit: J. VANDENBREEDEN. “Brussel: park- en pleinaanleg naar Franse smaak”. Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XIX (1981), 153.

Origineel wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief van Brussel, Kaarten en Plannen.

Figuur 4 (pagina 29): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 5 (pagina 31): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 6 (pagina 33): J.B. VIFQUAIN. Gare du Midi (emplacement). S.l., 1838.

S.A.B., O.W. 438.

Figuur 7 (pagina 34): L. GHEMAR. Foto eerste Zuidstation, 1867.

Uit: Straten en stenen, 158.

Origineel uit Verzameling G. Abeels, Brussel.

Figuur 8 (pagina 36): Illustratie Hendrickx en Vander Hecht; foto. (Noordstation)

Uit: V.G. MARTINY. Poelaert en zijn tijd. Tentoonstelling, Justitiepaleis te Brussel, van 29 november tot 27 december 1980. Brussel, 1980, 82.

Figuur 9 (pagina 38): Illustratie A. LE HARDY DE BEAULIEU.

Uit: Brussel-breken-bouwen, architectuur en stadsverfraaiing 1780-1914. Tentoonstelling, Brussel, Passage 44, 12 september-28 oktober 1979. Brussel, 1979, 173.

Figuur 10 (pagina 41): Station Centrale et Jonction directe des chemins de fer de l’Etat à Bruxelles.

Plan comparatif des divers projets proposés (1855).

S.A.B., Plannen en Projecten (verder afgekort als P.P.) 432.

Figuur 11 (pagina 45): Gravure. Jezuïetencollege en Jezuïetenklooster omstreeks 1727.

Uit: V.G. MARTINY, Poelaert en zijn tijd, 246.

Figuur 12 (pagina 46): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 13 (pagina 47): Vue d’une des cours au niveau de la rue de la Paille (foto).

S.A.B., Iconografie, A1094.

Figuur 14 (pagina 48): T.F. SUYS. Plan d’un Palais de Justice à construire à Bruxelles. Brussel,

1838.

S.A.B., Iconografie.

Figuur 15 (pagina 50): Project Jourdan en De Joncker.

S.A.B., O.W. 30 074.

Figuur 16 (pagina 54): L. SPAAK. Projet de reconstruction des ancien bâtiments du palais de Justice à Bruxelles. Brussel, 1853.

S.A.B., Iconografie. Album VII-4.

Figuur 17 (pagina 57): GROETAERS. Plan relatif à l’érection d’un nouveau palais de Justice à Bruxelles et à l’ouverture de rues destinés à rélier le haut et le bas de la ville à ce palais ainsi qu’ à la route-avenue vers le Bois de la Cambre. Brussel, 1859.

Uit: MARTINY, Poelaert en zijn tijd, 356.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., O.W. 30 073.

Figuur 18 (pagina 61): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 19 (pagina 62): P.C. POPP. Plan parcellaire de la ville de Bruxelles (1866). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 20 (pagina 63): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 21 (pagina 64): P.C. POPP. Plan parcellaire de la ville de Bruxelles (1866). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 22 (pagina 65): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 23 (pagina 69): P.C. POPP. Plan parcellaire de la ville de Bruxelles (1866). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 24 (pagina 71): P.C. POPP. Plan parcellaire de la ville de Bruxelles (1866). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 25 (pagina 74): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 26 (pagina 75): Ville de Bruxelles. Plan général de la plaine du Chien-Vert pour être annexé au programme du Concours à ouvrir pour les plans de l’entrepôt. Brussel, 1842.

S.A.B., O.W. 30 077.

Figuur 27 (pagina 76): Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction. I (1848). Annex bij artikel.

Figuur 28 (pagina 77): Journal de l’Architecture et des Arts relatifs à la Construction. I (1848). Annex bij artikel.

Figuur 29 (pagina 78): Stapelhuis (foto)

Uit: MARTINY, Poelaert en zijn tijd, 147.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., Iconografie.

Figuur 30 (pagina 79): LAMAL. Projet de marché couvert sur le Bassin Ste. Catherine. Brussel, 1849.

S.A.B., P.P. 939 2/3.

Figuur 31 (pagina 81): Sint-Katelijnekerk (foto)

Uit: Straten en stenen, 34.

Origineel uit verzameling G. Abeels, Brussel.

Figuur 32 (pagina 82): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 33 (pagina 85): P.C. POPP. Plan parcellaire de la ville de Bruxelles (1866). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 34 (pagina 87): Projet de communication entre le Marché aux Herbes potagères, à Bruxelles, présenté au Conseil de régence par MM. Hauman, Brugelman, Jean De Mot, Baron de Wyckerslooth de Weerdesteyn. Brussel, 1837.

S.A.B., O.W. 6208.

Figuur 35 (pagina 88): Projet de communication entre le Marché aux Herbes potagères, à Bruxelles, présenté au Conseil de régence par MM. Hauman, Brugelman, Jean De Mot, Baron de Wyckerslooth de Weerdesteyn. Brussel, 1837.

S.A.B., O.W. 6208.

Figuur 36 (pagina 89): J.P. CLUYSENAAR: Sint-Hubertusgalerijen. Grondplan, gedateerd op 1 september 1839.

Uit: J. WINTERS. “Maatschappij en maatschappijbeeld: Jean-Pierre Cluysenaar”. Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, XIII (1975) 123-142, 138.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., P.P. 421 ½.

Figuur 37 (pagina 97): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 38 (pagina 98): Ancien hôpital Saint-Jean. Projets (1843). Projet de Mr. Partoes architecte des Hospices; Projet d’un anonyme.

S.A.B., O.W. 26177.

Figuur 39 (pagina 99): Ancien hôpital Saint-Jean. Projets (1843). 1^er Projet de Mr. Cluysenaar; 2me Projet de Mr. Cluysenaar.

S.A.B., O.W. 26177.

Figuur 40 (pagina 100): Ancien hôpital Saint-Jean. Projets (1843). Projet de Mr. Vanderstraeten; Projet de Mr. Partoes, Conseiller Communal.

S.A.B., O.W. 26177.

Figuur 41 (pagina 101): Ancien hôpital Saint-Jean. Projets (1843). Projet de la Société Palladio; 1^er Projet de Mr. L.

S.A.B., O.W. 26177.

Figuur 42 (pagina 102): Ancien hôpital Saint-Jean. Projets (1843). 2^e Projet de Mr. L.; Projet présenté par Mr. I.O., amateur.

S.A.B., O.W. 26177.

Figuur 43 (pagina 102): Ancien hôpital Saint-Jean. Projets (1843). Projet de Mr. Gustave; Projet de Mr. Santi.

S.A.B., O.W. 26177.

Figuur 44 (pagina 104): Ancien hôpital Saint-Jean. Plan de la division du terrain, dressé par le soussigné géomètre juré J.B. Van Keerberghen et l’architecte Partoes. Brussel, 21 januari 1846.

S.A.B., O.W., 26177.

Figuur 45 (pagina 105): H. PARTOES: Sint-Jansplain. Façades (28 mei 1846).

S.A.B., P.P. 1961 1/3.

Figuur 46 (pagina 107): Sint-Jansplein (foto)

Uit: MARTINY, Poelaert en zijn tijd, 32.

Origineel wordt bewaard in de bibliotheek van het Gemeentekrediet.

Figuur 47 (pagina 108): S.A.B., O.W. 26175.

Figuur 48 (pagina 110): Marché à établir sur l’emplacement de l’Hôtel des Messageries. Avant-projet dressé par le bureau des Travaux-Publics. 30januari 1847.

S.A.B., O.W. 6132.

Figuur 49 (pagina 111): J.P. CLUYSENAAR: Magdalenamarkt, eerste verdieping. 20 mei 1847.

Uit: J. WINTERS, “Maatschappij en maatschappijbeeld: Jean-Pierre Cluysenaar”, 138.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., P.P. 938 3/5.

Figuur 50 (pagina 112): J.P. CLUYSENAAR: Magdalenamarkt, dwarsdoorsnede. 20 mei 1847.

Uit: J. WINTERS, “Maatschappij en maatschappijbeeld: Jean-Pierre Cluysenaar”, 138.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., P.P. 938 4/5.

Figuur 51 (pagina 114): P.C. POPP. Plan parcellaire de la ville de Bruxelles (1866). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 52 (pagina 117): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 53 (pagina 119): ENGELS: Panoramaplein, grondplan. Maart 1838.

S.A.B., O.W. 26179.

Figuur 54 (pagina 120): J.P. CLUYSENAAR. Plan Général d’un local pour les archives et collections de l’Etat, et pour un marché couvert et ses abords, projeté sur les terrains des bas-fonds de la Rue Royale à Bruxelles. Brussel, 1840.

S.A.B., O.W. 26179.

Figuur 55 (pagina 123): Bas-fonds de la Rue Royale à Bruxelles. Plan présenté au Conseil Communal, 21 mars 1846. Brussel, 1846.

S.A.B., O.W. 26179.

Figuur 56 (pagina 129): H. VAN OVERSTRAETEN: Perspectieftekening project 43.

S.A.B., O.W. 26180.

Figuur 57 (pagina 131): Vergelijkend plan: project 43. 1 oktober 1847; project Cluysenaar. 8 december 1847.

S.A.B., O.W., 26180.

Figuur 58 (pagina 132): J.P. CLUYSENAAR. Bas-fonds. 1847.

Uit: winters, “Maatschappij en maatschappijbeeld: Jean-Pierre Cluysenaar”, 128.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., P.P. 223 ¼.

Figuur 59 (pagina 133): Congresplein (foto)

Uit: H. HYMANS. Bruxelles. Les villes d’art célèbres. Parijs, 1910, 53.

Figuur 60 (pagina 134): A. TRAPPENIERS. Projet d’assainissement du quartier de la rue du Rempart du Nord. 19 juli 1854.

S.A.B., O.W. 26321.

Figuur 61 (pagina 135): W. CRAAN. Plan géométrique de la ville de Bruxelles (1835-1836). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.

Figuur 62 (pagina 137): Rapport des Travaux publics sur le projet du percement de la rue des Trois-Têtes par M. Dubois. Séance du 17 décembre 1851.

S.A.B., O.W. 26205.

Figuur 63 (pagina 140): ARVEUF en C. DELAROCHE. Projet d’un palais du Commerce pour la ville de Bruxelles. Brussel, 1854.

Uit: MARTINY, Poelaert en zijn tijd, 64.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., P.P. 2412.

Figuur 64 (pagina 144): T.F. SUYS. Plan du Quartier Léopold dressé par M. Suys en exécution de l’art. 4 des statuts de la Société Civile pour l’Agrandissement et l’Embellissment de la Capitale de la Belgique. Brussel, 1838.

Uit: SMOLAR-MEYNAERT, Het Gewest Brussel, 166.

Origineel uit verzameling G. Abeels, Brussel.

Figuur 65 (pagina 145): J.P. CLUYSENAAR. Plan d’un palais destiné au Roi, à l’Industrie et aux Arts, ainsi que d’un nouveau quartier y faisant suite, situé entre les portes de Louvain et de Namur, à Bruxelles. Brussel, 1842.

Uit: G. CONDE REIS. Sint-Hubertusgalerijen: geschiedenis en restauratie. Brussel, 1998.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., P.P. 4559/22.

Figuur 66 (pagina 149): DE ROY, HOORICK en VAN MALDER. Palais de l’Industrie à établir à Bruxelles. Croquis indiquant son emplacement avec les rues avoisinantes. Brussel, 1854.

S.A.B., O.W. 26352.

Figuur 67 (pagina 151): J.P. JOURDAN en J.B. DE JONCKER. Plan d’un projet de route ou avenue du Quartier Louise au Bois de la Cambre à établir sur 30 mètres de largeur et projet de conversion du Bois de la Cambre en parc public de promenade en équipages. Brussel, 1846.

Uit: X. DUQUENNE. Le Bois de la Cambre. Brussel, 1989, 6.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., O.W. 26825.

Figuur 68 (pagina 154): J.P. CLUYSENAAR en A. CARTON DE WIART. Plan d’un projet d’avenue au Bois de la Cambre et projet de transformer le Bois de la Cambre en parc anglais d’une contenance de 50 ha. Brussel, 1857.

Uit: DUQUENNE, Le Bois de la Cambre, 16.

Origineel wordt bewaard in het S.A.B., O.W. 26825.

Figuur 69 (pagina 155): H. HENDRICKX en A. TRAPPENIERS. Projet d’une avenue directe reliant la Forêt de Soignies à la ville de Bruxelles. Brussel, 1857.

S.A.B., O.W. 26825.

Figuur 70 (pagina 160): P.C. POPP. Plan parcellaire de la ville de Bruxelles (1866). (detail)

K.B., Kaarten en Plannen.