Participatie en betrokkenheid in een ontmoetingshuis voor patiënten met ernstige en langdurige psychische problemen.

Eveline Mertens

Scriptie voorgelegd aan de FACULTEIT PSYCHOLOGIE EN
PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN
Onderzoeksgroep LUCAS
voor het behalen van de graad van Licentiaat in de Psychologie

Academiejaar: 2003-2004

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN
 

Promotor: Prof. Dr. Chantal Van Audenhove

Dankwoord

Inleiding

Hoofdstuk 1 Literatuurstudie

    Inleiding

        1. Vermaatschappelijking van de GGZ

            1.1. Van institutionalisering naar deinstitutionalisering van de GGZ

                1.1.1. Evolutie en definiëring

                1.1.2. Redenen van de vermaatschappelijking

                1.1.3. Doelgroep

                     Afbakening van de groepen en subgroepen

                     Omvang van de groep

            1.2. Psychosociale rehabilitatie

                1.2.1. Definiëring, essentiële aspecten en benaderingen

                     Definiëring

                     Essentiële aspecten

                     Verschillende benaderingen

                1.2.2. Zorg op maat en continuïteit van zorg

            1.3. Maatschappelijke steunsystemen

                1.3.1. Omschrijving en ontwikkeling

                1.3.2. Elementen van een maatschappelijk steunsysteem

        2. De individuele ontwikkeling van mensen met psychische problemen

             2.1. Beperkingen in de individuele ontwikkeling van mensen met psychische problemen

                2.1.1. Beperkingen vanuit de pathologie van het individu

                2.1.2. Beperkingen veroorzaakt door discriminatie vanuit de maatschappij

                2.1.3. Combinatie individu – maatschappij

             2.2. Oplossingen voor beperkingen in de individuele ontwikkeling

                 2.2.1. Algemeen

                     Oplossingen in twee richtingen

                     Sociale integratie

                     Sociale inclusie

                 2.2.2. Concrete oplossingen

                     Sociale integratie

                     Sociale inclusie

        3. Ontmoetingshuizen

             3.1. Maatschappelijke ondersteuning

             3.2. Lotgenotencontact

             3.3. Definitie en omschrijving

             3.4. Karakteristieken, functies en doelen van het ontmoetingshuis

                3.4.1. Karakteristieken

                3.4.2. Functies

                3.4.3. Doelen

             3.5. Onderzoek

                3.5.1. Onderzoek betreffende ontmoetingshuizen

                3.5.2. Vergelijkbaar onderzoek

Hoofdstuk 2 Onderzoek

    Inleiding

    1. Onderzoeksvragen

    2. Onderzoeksopzet

         2.1. Instrumentarium

         2.2. Plaats van afname van de vragenlijsten

         2.3. Deelnemers

         2.4. Werkwijze

    3. Resultaten

         3.1. Resultaten van de variabelen

             3.1.1. Socio-demografische kenmerken

             3.1.2. Intrede en participatie

             3.1.3. Het sociaal klimaat in het ontmoetingshuis

             3.1.4. Sociale angst en vaardigheden

         3.2. Verbanden tussen de bekomen resultaten

    4. Antwoorden op de onderzoeksvragen

Hoofdstuk 3 Bespreking

    Inleiding

    1. Overzicht literatuurstudie en onderzoek

    2. Beperkingen van het onderzoek

    3. Het onderzoek herbekeken

    4. De doelgroep

    5. Toegankelijkheid

    6. Aanbevelingen

    7. Persoonlijke reflecties

Referentielijst

Bijlagen

Samenvatting

Eveline Mertens, Participatie en betrokkenheid in een ontmoetingshuis voor patiënten met ernstige en langdurige psychische problemen.

Verhandeling aangeboden tot het verkrijgen van de graad van Licentiaat in de Psychologie, juni 2004

In het eerste hoofdstuk wordt volgende literatuur beschreven. Vooreerst wordt ingegaan op de evolutie van institutionalisering naar deïnstitutionalisering van de geestelijke gezondheidszorg. Dit proces van deïnstitutionalisering gaat gepaard met inhoudelijke veranderingen in de zorg, met name een daling van het aantal lignamen en het aantal opnames in psychiatrische ziekenhuizen met tegelijk het uitbouwen van steunende voorzieningen in de maatschappij. De vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg bestaat enerzijds uit de integratie van mensen met psychische problemen in de maatschappij en anderzijds uit het creëren van ruimte voor deze mensen in de maatschappij. Het maatschappelijk steunsysteem is een systeem dat ervoor zorgt dat mensen met psychische moeilijkheden alle steun krijgen die ze nodig hebben en die ze vroeger enkel aangeboden kregen via een residentiële behandeling. We bespreken vooral de ontwikkelingsgerichte aspecten van het maatschappelijk steunsysteem en meer bepaald de rol en de functie van het ontmoetingshuis binnen het steunsysteem.

In het tweede hoofdstuk wordt het empirisch onderzoek beschreven dat in het kader van deze licentiaatsverhandeling werd uitgevoerd. Het onderzoek gaat de participatie en betrokkenheid in een ontmoetingshuis na. Een aantal onderzoeksvragen worden voorgelegd, waarna het onderzoeksopzet wordt uitgewerkt. Daarna volgt een beschrijving van het instrumentarium, de onderzoekssetting, de onderzoeksgroep en de werkwijze. Uit de resultaten blijkt dat de groep van bezoekers, wat socio-demografische variabelen betreft, zeer verscheiden is. Een meerderheid van de bezoekers leert het ontmoetingshuis via een hulpverlener uit de ggz kennen, de andere bezoekers via een (mede-)cliënt of via een ander kanaal. Verder bezoekt een kleine minderheid van de mensen het ontmoetingshuis minder dan één keer per week, de anderen bezoeken het één of meerdere keren per week. Volgens de bezoekers is het ontmoetingshuis een bron voor sociale contacten en zorgt het voor een goede dagbesteding. In de perceptie van bezoekers over het sociale klimaat van het ontmoetingshuis blijkt het relationele centraal te staan. De bezoekers van het ontmoetingshuis zijn gemiddeld sociaal vaardig.

In het laatste hoofdstuk worden de antwoorden op de onderzoeksvragen weergegeven. Verder zijn we ingegaan op beperkingen van het onderzoek. Tenslotte vragen we ons af wat we anders zouden doen moest het onderzoek opnieuw gedaan worden en geven we aanbevelingen naar de toekomst toe.