BIBLIOGRAFIE

Als er een werk regelmatig terugkomt in dit werk, of als het een vrij grote titel heeft, is het meestal afgekort. Eventuele afkortingen of andere vermeldingen staat bij het werk in kwestie in de bibliografie vermeld.

1. Bronnen

• ACADÉMIE DES INSCRIPTIONS ET BELLES-LETTRES PARIS. Recueil des historiens des Croisades. 16 dln. Parijs, 1841-1906.

• ALBERICUS DE TRIBUS FONTIBUS (Aubry de Trois-fontaines). [Alberici Monachi Trium Fontium] Chronicon. (Monumenta Germaniae Historica. SS. XXIII). S.l., s.d. Afgekort als AUBRY DE TROIS-FONTAINES, Chronicon, ...

• ALEXANDER IV. Les registres d’Alexandre IV. BOUREL DE LA RONCIÈRE, C. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 15). 3 dln. 1869-1959.

• BÖHMER, J. F. en FICKER, J. Die Regesten des Kaiserreichs unter Philipp, Otto IV., Friedrich II., Heinrich (VII.), Conrad IV., Heinrich Raspe, Wilhelm und Richard 1198-1272 (Regesta Imperii 5). 4 dln. Innsbrück, 1971-1983.

• BÖHMER, J. F., REDLICH, O. en BRÜHL, C. Die Regesten des Kaiserreich(e)s unter Rudolf, Adolf, Albrecht, Heinrich VII. 1273-1313 (Regesta Imperii VI, 1). Hildesheim, 1969. Afgekort als BÖHMER, Regesta Imperii, VI / 1, …

• BUCHON, J. A. C., MUNTANER, R. en DESCLOT, B. Chroniques étrangères relatives aux expéditions françaises pendant le XIIIe siècle (Panthéon littéraire). Parijs, 1875.

• CLEMENS IV. Les registres de Clement IV (1265-1268). JORDAN, E. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 11). 2 dln. Parijs, 1893-1945.

• CLEMENS IV. Les registres de Clement IV (1265-1268). JORDAN, E. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 11). 5 fasc. Parijs, 1893-1904. Afgekort als JORDAN, Les Registres de Clement IV, ...

• DE REIFFENBERG, F. A. F. e.a. Monuments pour servir à l'histoire des provinces de Namur, de Hainaut et de Luxembourg (Académie royale de Belgique. Commission royale d’histoire. Publications in 4. Collection de chroniques belges inédites). 8 dln. Brussel, 1844-1874. Afgekort als DE REIFFENBERG e.a., Monuments pour servir à l’histoire ...

• DÖLGER, F. Regesten der Kaiserurkunden des oströmischen Reiches, von 565-1453. 3: Regesten von 1204-1282 (Corpus der griechischen Urkunden des Mittelalters und der neueren Zeit. Reihe A: Regesten: Abt. 1/3). München, 1932.

• DURRIEU, P. Les archives angevines de Naples: étude sur les registres du roi Charles Ier (1265-1285) (Bibliothèque des écoles françaises dAthène et de Rome 46, 51). 2 dln. Parijs, 1886-1887.

• DURRIEU, P. en DE BOÜARD, A. Les comptes des trésoriers (Documents en français des archives angevines de Naples [règne de Charles Ier] 2). Parijs, 1935. Afgekort als DURRIEU en DE BOÜARD, Les comptes des trésoriers, ...

• DURRIEU, P. en DE BOÜARD, A. Les mandements aux trésoriers (Documents en français des archives angevines de Naples [règne de Charles Ier] 1). Parijs, 1933. Afgekort als DURRIEU en DE BOÜARD, Les mandements aux trésories, ...

• GEORGIUS ACROPOLITES. Georgii Acropolitae Opera. HEISENBERG, A. ed. (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana 1388-1389). 2 dln. Leipzig, 1903. Afgekort als AKROPOLITES, Opera, …

• GEORGIUS PACHYMERES. Relations historiques. Georgii Pachymeris Relationes historicas. FAILLER, A. en VITALIEN, L. ed. (Corpus fontium historicae Byzantinae 24. Corpus fontium historicae Byzantinae. Series Parisiensis). 5 dln. Parijs, 1984-2000. Afgekort als PACHYMERES, Relations, …

• GREGORIUS X en JOHANNES XXI. Les registres de Grégoire X (1272-1276) et de Jean XXI (1276-1277). GUIRAUD, J. en CADIER, E. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 12). 2 dln. Parijs, 1892-1960. Afgekort als GIRAUD en CADIER, Registres de Grégoire X, ...

• HOPF, Ch. Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues publiées avec notes et tables généalogiques. Brussel, 1966.

• LONGNON, J. Livre de la conqueste de la princée de l'Amorée: chronique de Morée 1204-1305 (Publications de la Société de l’histoire de France 353). Parijs, 1911.

• MARINO SANUDO TORSELLO. Fragmentum. HOPF, C. ed. (Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues publiées avec notes et tables généalogiques). Berlijn, 1873.

• MARINO SANUDO TORSELLO. Fragmentum. WOLFF, R. L. ed. The Joshua Starr Memorial Volume (Jewish Social Studies, V, 1953), 150-153. Afgekort als SANUDO, Fragmentum, ... als het om de publicatie van het Fragmentum gaat.

• MARINO SANUDO TORSELLO. Istoria del Regno di Romania. HOPF, C. ed. (Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues publiées avec notes et tables généalogiques). Berlijn, 1873. Afgekort als SANUDO, Istoria del Regno di Romania, ...

• MARINO SANUDO TORSELLO. Liber secretorum fidelium crucis super Terrae Sanctae recuperatione et conservatione quo et Terrae Sanctae historia ab origine et eiusdem vicinarumque provinciarum geographica descriptio continetur: primum in Bongartii opere Gesta Dei per Francos... BONGARS, J. ed. Jeruzalem, 1972. [herdruk van 1611]. Afgekort als [1][1] SANUDO, Secreta Fidelium Crucis, …

• MARTINUS IV. Les registres de Martin IV (1281-1285). OLIVIER-MARTIN, F. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 16). 2 fasc. Parijs, 1901-1935.

• MARTINUS IV. Les registres de Martin IV (1281-1285). OLIVIER-MARTIN, F. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 16). Parijs, 1901-1935.

• MARTINUS OPPAVIENSIS (Martin von Troppau). Chronicon pontificum et imperatorum. (Monumenta Germaniae Historica. SS. XXII). S.l. 1872. Afgekort als MARTINUS OPPAVIENSIS (Martinus van Troppau), Chronicon pontificum et imperatorum, …

• NICEPHORUS GREGORAS. Rhomäische Geschichte. Historia Rhomaike. Van Dieten, J. L. (Bibliothek der griechischen Literatur 39). 4 dln. Stuttgart, 1973-1994.

• NICOLAAS III. Les registres de Nicolas III (1277-1280). GAY, J. en VITTE, S. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 14). 5 fasc. Parijs, 1898-1938.

• Pacta Ferrariae. WOLFF, R. L. ed. Speculum XXIX (1954), 48-49.

• PHILIPPE MOUSKES. Chronique rimée de Philippe Mouskes. DE REIFFENBERG, F. A. F. ed. (Collection de chroniques belges inédites. Académie royale de Belgique. Commission royale d’histoire. Publications in 4). Brussel, 1836-1845. Afgekort als MOUSKES, Chronique rimée, ...

• ROBERT DE CLARI. La conquête de Constantinople. LAUER, Ph. ed. (Les classiques français du Moyen Age 40). Parijs, 1924. Afgekort als ROBERT DE CLARI, La Conquête, ...

• TAFEL, G. L. F. en THOMAS, G. M. Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Levante, vom neunten bis zum Ausgang des fünfzehnten Jahrhunderts. 3 dln. Amsterdam 1964. Afgekort als TAFEL en THOMAS, Urkunden, …

• TEULET, A. e.a. Layettes du trésor des chartes (France. Archives de l’Empire. Inventaires et documents). 5 dln. Parijs, 1863-1909. Afgekort als TEULET e.a. Layettes du trésor des chartes, ...

• URBANUS IV. Les registres d’Urbain IV (1261-1264). GUIRAUD, J. en CLÉMENCET, S. ed. (Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome. Série 2: Registres des papes du XIIIe siècle 13). 5 dln. 1900-1958.

• WAUTERS, A. e.a. Table chronologique des chartes et diplômes imprimés concernant l'histoire de la Belgique (Académie royale de Belgique. Commission royale d’histoire. Publications in 4). 11 dln. Brussel, 1866-1971. Afgekort als WAUTERS e.a., Table chronologique, ...

2. Werken en studies

• ACETO, F. L'Europe des Anjou. Aventure des princes angevins du XIIIe au XVe siècle. Parijs, 2001. Afgekort als ACETO, L’Europe des Anjou, ...

• AHRWEILER, H. Byzance et la mer: la marine de guerre, la politique et les institutions maritimes de Byzance aux VIIe-XVe siècles. Parijs, 1966.

• ATIYA, A. S. The crusade in the later Middle Ages. Londen, 1938.

• BLOCK, D. P., PREVENIER, W. en ROORDA, D. J. Algemene geschiedenis der Nederlanden. Haarlem, 1977-1983. Afgekort als BLOCK, PREVENIER en ROORDA, Algemene Geschiedenis der Nederlanden, …

• BUCHON, J. A. C. Recherches et matériaux pour servir à une histoire de la domination française aux XIIIe, XIVe et XVe siècles dans les provinces démembrées de l'Empire grec à la suite de la quatrième croisade. 2 dln. Parijs, 1840. Afgekort als BUCHON, Recherches et matériaux, ...

• DADE, E. Versuche zur Wiedererrichtung der lateinischen Herrschaft in Konstantinopel im Rahmen der abendländischen Politik 1261 bis etwa 1310. Jena, 1938. Afgekort als DADE, Versuche, …

• DE LABORDE, J. e.a. Layettes du trésor des chartes (France. Archives de l’Empire. Invetaires et documents). 5 dln. Parijs, 1863-1909. Afgekort als DE LABORDE, Layettes du trésor des Chartres, ...

• DIMITROV, I. e.a. Geschiedenis van Bulgarije. Antwerpen, 1981. Afgekort als DIMITROV e.a., Geschiedenis van Bulgarije, …

• DUFFY, E., VAN BEUSEKOM, B. en SALVESEN, S., Heiligen en zondaars: een geschiedenis van de pausen. Tielt, 1998. Afgekort als DUFFY, Heiligen en Zondaars, …

• FAVIER, J. Philippe le Bel. Parijs, 1980. Afgekort als FAVIER, Philippe le Bel, ...

• FERNANDEZ-ARMESTO, F. en MARS, J. Millennium: een geschiedenis van de laatste duizend jaar. Antwerpen, 1996². Afgekort als FERNANDEZ-ARMESTO, Millennium, …

• FINKE, H. Konzilienstudien zur Geschichte des 13. Jahrhunderts. Münster, 1891. Afgekort als FINKE, Konzilienstudien, …

• FRANCHI, A. Il conclave di Viterbo (1268-1271) e le sue origini: saggio con documenti inediti (Saggi critici di Antonio Franchi). Ascoli, 1993. Afgekort als FRANCHI, Il conclave di Viterbo, …

• FRANZL, J. Rudolf I: der erste Habsburger auf dem deutschen Thron. Graz, 1986.

• GEANAKOPLOS, D. J. Emperor Michael Palaeologus and the West, 1258-1282: a study in Byzantine-Latin relations. Hamden, 1973. Afgekort als GEANAKOPLOS, Emperor Michael Palaeologus and the West, ...

• GERLAND, E. Geschichte des lateinischen Kaiserreiches von Konstantinopel (Geschichte der Frankenherrschaft in Griechenland 2). Homburg, 1905.

• GILL, J. Byzantium and the papacy, 1198-1400. New York, 1979.

• HEYD, W. Geschichte des Levantehandels im Mittelalter. Hildesheim, 1984.

• HOPF, K. Geschichte Griechenlands vom Beginn des Mittelalters bis auf unsere Zeit (Burt Franklin research and source works series 17). 2 dln. New York, s.d.

• HOUSLEY, N. The Italian Crusades: the Papal-Angevin Alliance and the Crusades against Christian Lay Powers, 1254-1343. Oxford, 1982.

• HAMPE, K. Geschichte Konradins von Hohenstaufen. Leipzig, 1942³.

• ILIEVA, A. Frankish Morea 1205-1262: socio-cultural interaction between the Franks and the local population (Historical Monographs 9). Athene, 1991. Afgekort als ILIEVA, Frankish Morea, ...

• JORDAN, W. C. Louis IX and the challenge of the crusade: a study in rulership. Princeton, 1979.

• KAUFHOLD, M. Deutsches Interregnum und europäische Politik: Konfliktlösungen und Entscheidungsstrukturen 1230-1280 (Monumenta Germaniae Historica. Schriften 49). Hannover, 2000. Afgekort als KAUFHOLD, Deutsches Interregnum, …

• KEDDAR, B. Z., RILEY-SMITH, J. en MAYER, H. E. Montjoie: studies in crusade history in honour of Hans Eberhard Mayer. Aldershot, 1997.

• LARNER, J. Italy in the age of Dante and Petrarch 1216-1380 (Longman History of Italy 2). Londen, 1980.

• LAURENT, M.-H. Le bienheureux Innocent V, Pierre de Tarentaise, et son temps (Studi e testi 129). Vaticaanstad, 1947.

• LEMCKE, G. Beiträge zur Geschichte König Richards von Cornwall (Historische Studien 65). Vaduz, 1965.

• LÉONARD, E. G. Les Angevins de Naples. Parijs, 1954.

• LEOPOLD, A. How to recover the Holy Land: the crusade proposals of the late thirteenth and early fourteenth centuries. Aldershot, 2000.

• Lexikon des Mittelalters. 9 dln. München, 1977-1999. Vooral artikels over het Huis Courtenay I en Courtenay-Edessa.

• LOCK, P. The Franks in the Aegean, 1204-1500. Londen, 1995. Afgekort als LOCK, The Franks in the Aegean, ...

• LONGON, J. L’ Empire Latin de Constantinople et la principauté de Morée (Bibliothèque historique). Parijs, 1949. Afgekort als LONGNON, L’Empire Latin, …

• LONGNON, J. “Le rattachement de la principauté de Morée au royaume de Sicile en 1267”, Journal des Savants (1943), 174 e.v. Afgekort als LONGNON, “Le Rattachement”,...

• MALLOY, A. G. e.a. Coins of the crusader states 1098-1291 including the Kingdom of Jerusalem and its vassal states of Syria and Palestine, the Lusignan Kingdom of Cyprus (1192-1489), and the Latin Empire of Constantinople and its vassal states of Greece ... New York, 1994.

• MILLER, W. The Latins in the Levant: a history of Frankish Greece (1204-1566). Londen, 1908.

• NICOL, D. M. Byzantium and Venice: a study in diplomatic and cultural relations. Cambridge, 1988. Afgekort als NICOL, Byzantium and Venice, ...

• NORDEN, W. Das Papsttum und Byzanz: die Trennung der beiden Mächte und das Problem ihrer Wiedervereinigung bis zum Untergange des byzantinischen Reichs (1453). Berlijn, 1903. Afgekort als , Das Papsttum und Byzanz, …

• NORWICH, J. J. A History of Venice. Harmondsworth, 1982.

• NORWICH, J. J. Byzantium: the decline and fall (Borzoi Books). New York, 1996.

• O’CALLAGHAN, J. E. The learned king: the reign of Alfonso X of Castile (The Middle Ages Series). Philadelphia, 1993. Afgekort als O’CALLAGHAN, The learned king, ...

• POTTHAST, A. Repertorium fontium historiae Medii Aevi. Rome, 1962-.

• RICHARD, J., LLOYD, S. en BIRRELL, J. Saint Louis, crusader king of France. Cambridge, 1992.

• RILEY-SMITH, J., CANTONI, C. en BALARD, M. Atlas des croisades: Orient latin, Byzance, Péninsule ibérique, Baltique, Europe orientale (Autrement Série Atlas/Mémoires). Parijs, 1996.

• ROBERG, B. Das Zweite Konzil von Lyon 1274 (Konziliengeschichte. Reihe A: Darstellungen). Paderborn, 1990. Afgekort als ROBERG, Das Zweite Konzil von Lyon, …

• RONCAGLIO, M. Les Frères Mineurs et l'Eglise grecque orthodoxe au 13e siècle, 1231-1274 (Biblioteca biobibliografica della Terra Santa e dell’ Oriente Francescano. Serie 4 2). Caïro, 1954. Afgekort als RONCAGLIO, Les Frères Mineurs et l’Église grecque ...

• RUNCIMAN, S. A history of the crusades. 3 dln. Cambridge, 1953-1955.

• RUNCIMAN, S. De val van Constantinopel 1453. Amsterdam, 1979. Afgekort als RUNCIMAN, De val van Constantinopel, …

• RUNCIMAN, S. De Siciliaanse Vespers. Een geschiedenis van de mediterrane wereld aan het einde van de 13de eeuw. Amsterdam, 1988. Afgekort als RUNCIMAN, De Siciliaanse Vespers, …

• SCHALLER, H. M. Stauferzeit: ausgewählte Aufsätze (Monumenta Germaniae Historica. Schriften 38). Hannover, 1993. Afgekort als SCHALLER, Stauferzeit, …

• SCHAUBE, A. “Die Wechselbriefe König Ludwigs des Heiligen”, Jahrbücher für Nationalökonomie und Statistik LXX (1898), 603-621 en 739-748. Afgekort als SCHAUBE, “Die Wechselbriefe König Ludwigs des Heiligen”, …

• SCHILLMAN, F. “Zur byzantinischen Politik Alexanders IV”, Römische Quartalschrift XXII (1908), 108-131.

• SCHWENNICKE, D. En FREYTAG VON LORINGHOVEN, F. Europäische Stammtafeln: Stammtafeln zur Geschichte der europäischen Staaten. N. F. 21 dln. Marburg, 1980-1995. Vooral de eerste drie delen, voor stambomen van de Courtenay, de graven van Vlaanderen, de markgraven van Namen, de Brienne en de Anjou.

• SETTON, K. M. The Papacy and the Levant (Memoirs of the American philosophical society 114). 4 dln. Philadelphia, 1976-1984. Afgekort als SETTON, The Papacy and the Levant, ...

• SETTON, K. M. en WOLFF, R. L. en HAZARD, H. W. A History of the Crusades. 3 dln. Madison, 1969-1975. Afgekort als SETTON, WOLFF en HAZARD, History of the Crusades, ...

• SIBERRY, E. Criticism of crusading, 1095 – 1274. Oxford, 1985.

• STERNFELD, R. Der Kardinal Johann Gaëtan Orsini (Papst Nikolaus III.), 1244-1277: ein Beitrag zur Geschichte der Römischen Kurie im 13. Jahrhundert (Historische Studien 52). Vaduz, 1965.

• STERNFELD, R. Ludwigs des Heiligen Kreuzzug nach Tunis 1270 und die Politik Karls I. von Sizilien (Historische Studien 4). Vaduz, 1965. Afgekort als STERNFELD, Ludwigs des Heiligen Kreuzzug, …

• STRAYER, J. R. e.a. Dictionary of the Middle Ages. 13 dln. New York, 1982-1989. Vooral Brand’s artikel over het Latijnse keizerrijk van Constantinopel, naar waar wordt verwezen als BRAND, “Latin Empire of Constantinople”, …

• The Latin Empire: some contributions. Hernen, 1990.

• THIRIET, F. La Romanie vénitienne au Moyen Age: le développement et l'exploitation du domaine colonial vénitien (XII-XVe siècles) (Bibliothèque des écoles françaises d’Athènes et de Rome 193). Parijs, 1975.

• TOESCA, P. en FORLATI, F. Die Mosaiken von San Marco (Mythos der Farbe). Milaan, 1957. Afgekort als TOESCA en FORLATI, Die Mosaiken von San Marco, …

• TUCHMAN, B. De waanzinnige veertiende eeuw. Amsterdam, 1990. Afgekort als TUCHMAN, De waanzinnige veertiende eeuw, …

• TYERMAN, Ch. England and the Crusades, 1095-1588. Chicago, 1988.

• VASILIEV, A. A. History of the Byzantine empire (University of Wisconsin studies in the social sciences and history 13, 14). 2 dln. Madison, 1928.

• VON SPRUNER en MENKE. Hand-atlas für die Geschichte des Mittelalters und der neueren Zeit. Gotha, 1880³.

• WALEY, D. The Papal State in the thirteenth century. Londen, 1961.

• WOLFF, R. L. “A New Document from the Period of the Latin Empire of Constantinople: The Oath of the Venetian Podestà”, Annuaire de L’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales et Slaves XII. Mélanges Grégoire IV (Brussel, 1953), 539-573. Afgekort als WOLFF, “A New Document”, …

• WOLFF, R. L. “Baldwin of Flanders and Hainaut, First Latin Emperor of Constantinople: His Life, Death, and Ressurection, 1172-1225”, Speculum XXVII (1952), 281-322. Afgekort als WOLFF, “Baldwin of Flanders and Hainaut”, ...

• WOLFF, R. L. “Hopf’s so-called ‘Fragmentum’ of Marino Sanudo Torsello”, The Joshua Starr Memorial Volume (Jewish Social Studies, V, 1953), 149-159.

• WOLFF, “Mortgage and Redemption of an Emperor’s Son: Castile and the Latin Empire of Constantinople”, Speculum XXIX (1954), 45-84. Afgekort als WOLFF, Mortgage and Redemption, ...

• WOLFF, R. L. “Romania: The Latin Empire of Constantinople”, Speculum XXIII (1948), 1-34.

• WOLFF, R. L. “Politics in the Latin Patriarchate of Constantinople, 1204-1261”, Dumbarton Oaks Papers VIII (1954), 228-303. Afgekort als WOLFF, “Politics in the Latin Patriarchate”, ...

3. Elektronische bronnen

• Athon de Courtenay. http://www.gendex.com/users/jast/D0004/G0000043.html#I1539. [deel van een genealogische site]

• Calendar Live – Venice: Lion City. http://www.calendarlive.com/top/1,1419,L-LATimes-Books-F!ArticleDetail-44590,00.html. [boekbespreking]

• Earlyblazon.com.http://perso.wanadoo.fr/earlyblazon/nation/france/FranceEast.htm. [wapenschilden]

• GEN-MEDIEVAL-L [E-mail discussielijst geschiedenis en genealogie]. http://archiver.rootsweb.com/th/read/GEN-MEDIEVAL/1999-04/0925150357.

• Josceline de Courtenay. .http://www.gendex.com/users/jast/D0002/G0000043.html#I1537. [deel van een genealogische site]

• Milo de Courtenay. http://www.gendex.com/users/jast/D0060/G0000042.html#I1535. [deel van een genealogische site]

• Renaud Seigneur de Courtenay. http://www.gendex.com/users/jast/D0058/G0000042.html#I1533. [deel van een genealogische site]

• First Council of Lyons (1245). http://www.ewtn.com/library/COUNCILS/LYONS1.HTM. [concilieconstituties van Lyon I]

• Second Council of Lyons (1274). http://www.ewtn.com/library/COUNCILS/LYONS2.HTM. [concilieconstituties van Lyon II]

• The Cardinals of the Holy Roman Church. http://www.fiu.edu/~mirandas/cardinals.htm. [behandelt ondermeer alle conclaven en consistories. Zeer nuttig]

• The Memoirs of the Lord of Joinville. http://etext.lib.virginia.edu/toc/modeng/public/WedLord.html.

VERANTWOORDING van de KAARTEN en ILLUSTRATIES

I. Kaart van Frankrijk met de heerlijkheid Courtenay, ten zuidoosten van Parijs. Let op de strategische ligging van de heerlijkheid, nabij het kroondomein. Afkomstig uit VON SPRUNER en MENKE. Hand-atlas für die Geschichte des Mittelalters und der neueren Zeit. Gotha, 1880³. Kaart 52: II. Frankreich von 1180-1461 (Albingenser und englische Kriege).

II. Afbeelding van een kruisvaarder uit de dertiende eeuw. Afkomstig uit RILEY-SMITH, J., CANTONI, C. en BALARD, M. Atlas des croisades, 70.

III. Kaart met het verloop van de Vierde Kruistocht. Let op de tweede pijl, met de kruisvaarders die besloten om na de val van Zara alleen verder te reizen. Afkomstig uit RILEY-SMITH, J., CANTONI, C. en BALARD, M. Atlas des croisades, 84-85.

IV. De kroning van Boudewijn IX / VI van Vlaanderen-Henegouwen tot Boudewijn I, Latijnse keizer van Constantinopel. Afkomstig uit RUNCIMAN, De Siciliaanse Vespers, 128-129.

V. De omgeving van Constantinopel. Rechts bovenaan het eiland Daphnusia, rechtsonder Nicaea. Let op de strategische ligging van Constantinopel. Afkomstig uit GEANAKOPLOS, Emperor Michael Palaeologus and the West, 98.

VI. De mediterrane wereld na de Vierde Kruistocht. Let vooral op de uitgebreide Venetiaanse bezittingen. Afkomstig uit GEANAKOPLOS, Emperor Michael Palaeologus and the West, 281.

VII. De teloorgang van het Latijnse keizerrijk van Constantinopel. Let op de gigantische uitbreiding van Nicaea onder Johannes III Doukas Vatatzes. Afkomstig uit GEANAKOPLOS, Emperor Michael Palaeologus and the West, 12.

VIII. De Latijnse kruisvaardersstaten op de Balkan op hun hoogtepunt, ca. 1214. Het koninkrijk Thessalonica bestaat nog. Afkomstig uit RILEY-SMITH, J., CANTONI, C. en BALARD, M. Atlas des croisades, 87.

IX. De hertondekking van de relikwieën van de Heilige Marcus. Het gekroonde kind links is mogelijk Filips van Courtenay. Afkomstig uit TOESCA en FORLATI, Die Mosaiken von San Marco, 18-19.

X. Detail van het kind op het mozaïek van IX. Let op de rijkelijke kleding. Afkomstig uit TOESCA en FORLATI, Die Mosaiken von San Marco, Tafel 36.

XI. De wapenschilden van de Courtenay en Jan van Brienne. Afkomstig van http://perso.wanadoo.fr/earlyblazon/index.htm.

XII. Plattegrond van de stad Constantinopel. Rechtsmidden het paleis en de haven van Boukoleon. Afkomstig uit GEANAKOPLOS, Emperor Michael Palaeologus and the West, 128.

XIII. Twee afbeeldingen van koning Manfred van Sicilië, natuurlijke zoon van de Heilige Roomse keizer Frederik II en eerste beschermheer van Boudewijn en Filips. Afkomstig uit RUNCIMAN, De Siciliaanse Vespers, 64-65.

XIV. Vader Boudewijn II van Courtenay (links) en zoon Filips van Courtenay (rechts) verenigd in hun zegels. Afbeelding van de zegels afkomstig uit REIFFENBERG e.a., Monuments pour servir à l’histoire, I, 550-551.

XV. De ‘kruistocht’ van Karel van Anjou tegen Manfred, aangeduid met de pijl. In het midden van het vastelandgedeelte van het koninkrijk Sicilië ligt Benevento. De kaart is ook handig voor de Siciliaanse Vespers en de oorlog van de Vespers. Afkomstig uit RILEY-SMITH, J., CANTONI, C. en BALARD, M. Atlas des croisades, 79.

XVI. Standbeeld van Karel van Anjou. Afkomstig uit RUNCIMAN, De Siciliaanse Vespers, 128-129.

XVII. Karel van Anjou ontvangt het koninkrijk Sicilië als leen van paus Clemens IV. In feite werd Karel door afgevaardigde kardinalen beleend met het koninkrijk. Afkomstig uit RUNCIMAN, De Siciliaanse Vespers, 6.

XVIII. De opstanden in het koninkrijk Sicilië bij de inval van Konradin in Italië, juli en augustus 1268. Let op de weinige steden die trouw blijven aan Karel op het eiland Sicilië. Afkomstig uit HAMPE, Geschichte Konradins, Exkurs 7.

XIX. Italië onder Karel van Anjou op het hoogtepunt van zijn macht, circa 1270. Let op de invloedssferen in Noord-Italië. Afkomstig uit GEANAKOPLOS, Emperor Michael Palaeologus and the West, 247.

XX. De kruistochten van Lodewijk IX van Frankrijk, 1248 en 1270. Afkomstig uit RILEY-SMITH, J., CANTONI, C. en BALARD, M. Atlas des croisades, 96-97.

XXI. Een Westers (linksboven) en Byzantijns portret van Michael VIII Palaiologos. Afkomstig uit GEANAKOPLOS, Emperor Michael Palaeologus and the West, 194.

XXII. Een plan voor de ultieme kruistocht, opgesteld door Marino Sanudo in zijn Secreta Fidelium Crucis. Dit toont aan hoe belangrijk de kruistochtgedachte in de veertiende ook nog was. Sanudo’s plan is echter onrealistisch: hij verwacht hulp van kanten waar de hulp nooit vandaan kan of wil komen. Afkomstig uit RILEY-SMITH, J., CANTONI, C. en BALARD, M. Atlas des croisades, 122-123.

XXIII. Een stamboom van het Huis Courtenay I, het Huis Courtenay-Edessa en als tweede stamboom de Latijnse keizers tot aan Filips van Courtenay.

XXIV. Een stamboom van de Latijnse keizers na Filips van Courtenay

XXV. Een stamboom die de familiale banden tussen de Huizen Capet, Courtenay en Brienne toont.

XXVI. Een stamboom die de familiale banden tussen de Huizen Capet, Courtenay en Castilië toont.