Bibliografie

1. Onuitgegeven bronnen

1.1 Algemeen Rijksarchief Brussel

a) Audiëntie

• nr. 1393: Depêches in verband met de zaak te Antwerpen, 1659.

b) Raad van State

• nr. 360: Lokale administratie. Administratie van steden en dorpen. Brabant - stad van Antwerpen.

c) Secretarie van State en Oorlog

• nr. 258: L’archiduc Léopold-Guillaume d’Autriche. Correspondance avec Philippe IV.

• nr. 262/263/264: Don Juan d’Autriche, grand prieur de Castille. Correspondance avec Philippe IV.

• nr. 265: Don Luis de Benavides, Carillo y Toledo, Marquis de Fromista y Caracena. Correspondance avec Philippe IV.

1.2 Rijksarchief Anderlecht

a) Raad van Brabant

• nr. 820: Algemeen vonnisboek 1659.

• nr. 1134B: Dicta Van Ghindertaelen, 1655-1659.

• nr. 4256: Opinies, resoluten en adviezen van 1659.

• nr. 4923: Briefwisseling, consulten en resoluties, juli-december 1659.

• nr. 5203: Geregistreerde briefwisseling, consulten en resoluties 1659-1660 (tweede gedeelte met een aparte index, is getiteld: “Consulten, brieven, acten &a raeckende de seditie van Antwerpen gearriveert in den jaere 1659”).

b) Officie-Fiscaal van de Raad van Brabant

• klein nr. 543: Raad van Brabant en de procureur generaal tegen Guilliam De Coster, Reynier Barbaçon, Guilliam Criecken, François Fonteine en Adriaen Van Dale.

• klein nr. 825: Raad van Brabant en de procureur generaal tegen Hendrik Michiels.         

1.3 Stadsarchief Antwerpen

a) Archief van gilden en ambachten

• GA 4813: Burgerwacht 1624-1701.

b) Privilegiekamer

• PK 118: Chronique d’Anvers/Fragments.

• PK 152 II: DE MOY, Tractaet vanden officieren, (eind 16^de-begin 17^de eeuw).

• PK 243 VE: Verzameling stadssecretaris A.E. Valckenisse “Manuscripta”.

• PK 342: Minuten stadssecretaris A.E. Valckenisse, 1669.

• PK 378: Minuten stadssecretaris Gerardi.

• PK 589: Collegiaal actenboek 1658-1660.

• PK 921 H: Gebodboek 1644-1659.

• PK 922 I: Gebodboek 1660-1671.

• PK 1119: Koopmansboden en posterijonlusten.

• PK1829: Brederaadsboek van de oud-schepenen 1659-1660.

• PK 2818: Politieke ordonnantiën der stad Antwerpen 1648-1684.

• PK 2835: Stadsplakkaten gedrukt bij Plantijn-Moretus 1654-1661.

• PK 2846: Stadsplakkaten in perkament gebonden 1651-1663.

c) Rekenkamer

• R 1848: Extraordinarise Rekening 1659, gedaen bij Jan Diericxsen Tweede Tresorier over de penningen bij hem ontfangen ende vuytgegeven ter saecken vande Troubelen voorgevallen inde Jaere 1659.

d) Vierschaar of Jurisdictiekamer

• V 239 VI: Correctieboek 1644-1672.

1.4 Koninklijke Bibliotheek Brussel

• hs. 13610: VAN CAUCKERKEN, L., Chronijcke van Antwerpen biginnende met den Jaere 1646 ende Eyndigende met den Jaere 1703, (18^de eeuw).

2. Uitgegeven/gedrukte bronnen

• Acten van accommodement van de ongheregeltheden veroorsaeckt binnen der stadt Antwerpen door resistentien van de dekens ende ambachten teghens d’executie van den vonnisse by den rade van Brabandt ghewesen op het stuck van de posterye.

• Dagverhael van den oproer te Antwerpen, in 1659, SERRURE, C.P. ed. (Maetschappij der Vlaemsche bibliophilen, n°2), Gent, 1839.

• DE LONGE, G. ed., Coutumes du Pays et Duché de Brabant. Quartier d’Anvers. Coutumes de la ville d’Anvers (Commission Royale pour la publication des anciennes lois et ordonnances de la Belgique), 4 dln., Bruxelles, 1870-1874.

• Kort verhael van den notabelste gheschiedenissen in de stadt van Antwerpen inde maent September ende October, anno 1659, MERTENS, F.H. en TORFS, K.L. ed., Geschiedenis van Antwerpen sedert de stichting der stad tot onze tyden. Vyfde deel (Rederykkamer de Olyftak), Antwerpen, 1849.

• LONCHAY, H., CUVELIER, J. en LEFEVRE, J. ed., Correspondance de la Cour d’Espagne sur les affaires des Pays-Bas au XVIIe siècle. Tome IV. Précis de la Correspondance de Philippe IV (1647-1665), Bruxelles, 1933.

• Ordonnantie Albertine…mitsgaders De voordere Reglementen desaengaende posterieurlyck geëmaneert, hier by gevoeght de Reglementen raeckende het bestier vande Breede-Raeden, ’t Antwerpen, By J. Grangé, stads-drukker en boekverkooper op d’Eyer-merkt, 1771.

• PAPEBROCHIUS, D., Annales Antverpienses. Ab urbe condita ad annum M.DCC, MERTENS, F.H. en BUSCHMANN, E. ed., Antwerpen, 1848.

• VAN AITZEMA, L., Saken van Staet en Oorlogh, In, ende omtrent de, Vereenigde Nederlanden, Beginnende met het Jaer 1657, ende eyndigende met het Jaer 1663, ’s Gravenhage, by Johan Veelyn Johan Tongerloo, ende Jasper Doll, Boeck-verkoopers, anno 1669.

3. Literatuur

• BAETENS, R., De nazomer van Antwerpens welvaart. De diaspora en het handelshuis De Groote tijdens de eerste helft der 17^de eeuw (Gemeentekrediet van België, Historische Uitgaven Pro Civitate, reeks in -8°, nr. 45), Brussel, 1976.

• BOUMANS, R., Het Antwerps stadsbestuur voor en tijdens de Franse overheersing. Bijdrage tot de ontwikkelingsgeschiedenis van de stedelijke bestuursinstellingen in de Zuidelijke Nederlanden (Rijksuniversiteit te Gent. Werken uitgegeven door de Faculteit van de Letteren en de Wijsbegeerte, 135^ste aflevering), Brugge, 1965.

• COPPENS, H., Bureau voor het beheer van de douanerechten (1737-1794), in: AERTS, E. e.a. ed., De centrale overheidsinstellingen van de Habsburgse Nederlanden (1482-1795). Band 2 (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Studia 55), Brussel, 1994, p. 523-530.

• COPPENS, M. en DEGRYSE, P., Antwerpens geschil met de Taxische postdienst, in: Spiegel Historiael, 18 (1983), p. 471-477.

• COPPENS, M., De gezworen stads- en koopmansboden te Antwerpen. organisatie en werking 1600-1659, Gent, 1979 (Rijksuniversiteit Gent. Faculteit van de Letteren en de Wijsbegeerte. Departement Geschiedenis, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, o.l.v. BAELDE, M.).

• DAVIS, N.Z., Women on top, in: DAVIS, N.Z., Society and Culture in Early Modern France, Cambrigde, 1987.

• DECEULAER, H., Guilds ans Litigation: Conflict Settelement in Antwerp (1585-1796); in: BOONE, M. en PRAK, M. ed., Statuts individuels, statuts corporatifs et statuts judiciaires dans les villes européennes (moyen âge et temps modernes). Actes du colloque tenu à Gand les 12-14 octobre 1995 – Individual, corporate and judicial status in European cities (late middle ages and early modern period). Proceedings of the colloquium Ghent, October 12th-14th 1995, Leuven-Apeldoorn, 1996, p. 171-208.

• DEGRYSE, K. en EVERAERT, J., De handel, in: Antwerpen in de XVIIde eeuw (Genootschap voor Antwerpse geschiedenis), Antwerpen, 1989, p. 111-127.

• DEKKER, R., Holland in beroering. Oproeren in de 17^de en 18^de eeuw, Baarn, 1982.

• DE RYCKMAN DE BETZ, DE JONGHE D’ARDOYE, V.F., Armorial et biographies des chancelliers et conseillers de Brabant (Tablettes du Brabant), 4 dln., Hombeek, s.d.

• DIEDERIKS, H.A., Inleiding, in: DIEDERIKS, H.A. ed., “Van oproeren en stakingen”. Sociale en politieke mobilisering in Europa, 1500-1850, Den Haag, 1981, p. 1-12.

• ELLIOTT, J.H., Revolts in Spanish Monarchy, in: FORSTER, R. en GREEN, J.P. ed., Preconditions of revolution in Early Modern Europe, Baltimore and London, p. 109-130.

• ELLIOTT, J.H., Revolution and continuity in early modern Europe, in: Past and Present 42 (1969), p. 35-56.

• ELLIOTT, J.H., Spain and its world 1500-1700. Selected essays, New Haven and London, 1989.

• GACHARD, Caracena, in: Biographie nationale. Tome troisième (L’académie royal des sciences, des lettres et des beaux-arts), Bruxelles, 1872, k. 297-304.

• GAILLARD, A., Le Conseil de Brabant. Histoire – Organisation – Procédure, 3 dln., Bruxelles, 1898-1902.

• HOUTMAN-DE SMEDT, H., De Zuidelijke Nederlanden 1598-1780, in: BORNEWASSER, J.A. e.a. ed., Winkler Prins. Geschiedenis der Nederlanden. Deel 2. Noord en Zuid in de Nieuwe Tijd (van ca. 1500 tot 1780), Amsterdam en Brussel, 1977, p. 248-282.

• JANSSENS, F. en VAN CAUWENBERGHE, E., Crisis en bevolking te Antwerpen rond het midden van de 17^de eeuw, in: Bijdragen tot de geschiedenis, 60 (1977), p. 249-267.

• JANSSENS, F., De crisissen te Antwerpen tijdens de periode 1648-1668. Economische, sociale en demografische aspecten, Leuven, 1968 (Katholieke Universiteit Leuven. Faculteit van de Letteren en de Wijsbegeerte. Departement Geschiedenis, onuitgegeven licentiaatsverhandeling).

• KREGLINGER, A., Notice historique sur les impots communaux de la ville d’Anvers, Bruxelles, 1845.

• LAENENS, C., De geschiedenis van het Antwerps gerecht, Antwerpen, 1953.

• LIS, C. en SOLY, H., De macht van ‘vrije arbeiders’: collectieve acties van hoedenmakersgezellen in de Zuidelijke Nederlanden (zestiende-negentiende eeuw), in: LIS, C. en SOLY, H. ed., Werken volgens de regels. Ambachten in Brabant en Vlaanderen 1500-1800 (Centrum voor de Studie van Pre-Industriële Produktieprocessen en Arbeidsverhoudingen. Vrije Universiteit Brussel), Brussel, 1994, p. 15-50.

• MACKAY, R., The limits of Royal Authority. Resistance and Obedience in Seventeenth-Century Castile, Cambridge, 1999.

• MEEWIS, W., De Vierschaar. De Criminele Rechtspraak in het Oude Antwerpen van de veertiende tot het einde van de achttiende eeuw, Kapellen, 1992.

• MERTENS, F.H. en TORFS, K.L., Geschiedenis van Antwerpen sedert de stichting der stad tot onze tyden (Rederykkamer de Olyftak), 8 dln., Antwerpen, 1845-1849.

• POULLET, E., L’histoire du droit pénal dans l’ancien duché de Brabant [Mémoires couronnés et mémoires des savants étrangers publiés par l’Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 35], [Brussel, 1870].

• PRIMS, F., De Antwerpsche Breede Raad en zijn Archief, in: Antwerpsch Archievenblad, tweede reeks, VIII (1933), p. 161-192.

• PRIMS, F. en VERBEECK, M., Antwerpsch Straatnamenboek, tweede druk, Antwerpen, 1938.

• PRIMS, F., Geschiedenis van Antwerpen, nieuwe uitgave van 1982, 9 dln., Brussel, 1927-1948.

• PUT, E., Raad van Brabant (ca. 1430-1795), in: VAN UYTVEN, R. e.a. ed., De gewestelijke en de lokale overheidsinstellingen in Brabant en Mechelen tot 1795 (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Studia 82 ), 2dln., Brussel, 2000, p. 147-171.

• RUDE, G., The “Pre-Industrial” Crowd, in: DIEDERIKS, H.A. ed., “Van oproeren en stakingen”. Sociale en politieke mobilisering in Europa, 1500-1850, Den Haag, 1981, p. 133-146.

• The revolt of Palermo in 1647, in: KOENIGSBERGER, H.G. ed., Estates and revolutions. Essays in Early Modern European History, Ithaca and London, 1971, p. 253-277.

• THIJS, A.K.L., De nijverheid, in: Antwerpen in de XVIIde eeuw (Genootschap voor Antwerpse geschiedenis), Antwerpen, 1989, p. 131-151.

• TILLY, C., Coercion, Capital and European States, AD 990-1992, Cambridge and Oxford, 1992.

• TORFS, L., Nieuwe geschiedenis van Antwerpen of schets van de beginsels en gebeurtenissen dezer stad, alsmede van de opkomste harer instellingen en gestichten, 2 dln., Antwerpen, 1862.

• VAN ARENBERGH, E., Hovyne (Charles de), in: Biographie nationale. Tome neuvième (Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts), Bruxelles, 1886-1887, k. 563-567.

• VAN DEN NIEUWENHUIZEN, J., Bestuursinstellingen van de stad Antwerpen (12de eeuw-1795), in: VAN UYTVEN e.a. ed., De gewestelijke en lokale overheidsinstellingen in Brabant en Mechelen tot 1795 (Algemeen Rijksarchief), Brussel, 2000, deel 2, p. 462-510.

• VANDE WEGHE, R., Geschiedenis van de Antwerpse straatnamen, Antwerpen, 1977.

• VANHEMELRYCK, F., Marginalen in de geschiedenis. Over beulen, joden, hoeren, zigeuners en andere zondebokken, Leuven, 2004.

• VAN HONACKER, K., Brussel in beroering. Een analyse van de oproeren in de tweede helft van de 17^e eeuw, in: Bijdragen tot de geschiedenis van Vlaanderen en Brabant. Sociaal en economisch, III (1988), p. 113-166.

• VAN HONACKER, K., Citizens and politics in the Duchy of Brabant: political oppotunity and political culture in Brussels, Antwerp and Leuven in the Seventeenth Century, in: THOMAS, W. ed., Rebelión y Resistencia en el Mundo Hispánico del Siglo XVII. Actas del Coloquio Internacional Lovaina, 20-23 de Noviembre de 1991, Leuven, 1992.

• VAN HONACKER, K., De politieke cultuur van de Brusselse ambachten in de acttiende eeuw: conservatisme, corporatisme of opportunisme?, in: LIS, C. en SOLY, H. ed., Werken volgens de regels. Ambachten in Brabant en Vlaanderen 1500-1800 (Centrum voor de Studie van Pre-Industriële Produktieprocessen en Arbeidsverhoudingen, VUB), Brussel, 1994, p., 179-206.

• VAN HONACKER, K., Lokaal verzet en oproer in de 17^de en 18^de eeuw. Collectieve acties tegen het centraal gezag in Brussel, Antwerpen en Leuven (Anciens Pays et Assemblées d’Etats – Standen en Landen XCVIII), Kortrijk en Heule, 1994.

• VAN HORENBEECK, J., De Antwerpse postkantoren, in: Het postzegel, 20, nr. 4 (1957), p. 50-54.

• VAN HORENBEECK, J., De Post der Tassis, in: Het postzegel, 20, nr. 1 (1957), p. 3-5.

• VAN HOUTTE, J.A., Déclin et survivance d’Anvers (1550-1700), in: Studi in onere di Amintore Fanfani. V. Evi moderno e contemporaneo, Milano, 1962.

• VERLINDEN, C. en CRAEYBECKX, J. ed., Documents pour l’histoire des prix et des salaires en Flandre et en Brabant (Xve-XVIIIe siècle) – Dokumenten voor de geschiedenis van prijzen en lonen in Vlaanderen en Brabant (XVe-XVIIIe eeuw) (Rijksuniversiteit te Gent. Werken uitgegeven door de faculteit van de letteren en de wijsbegeerte, 125e aflevering), 4dln., Brugge, 1956-1973.

• VERMEIR, R., In staat van oorlog. Filips IV en de Zuidelijke Nederlanden, 1629-1648, Maastricht, 2001.

• VOETEN, P., Antwerpens verzet tegen de licenten tussen 1648 en 1670, in: Bijdragen tot de geschiedenis inzonderheid van het oud hertogdom Brabant, 40 (1957), p. 72-80.

• WELS, C.B., Het verval van de Spaans-Habsburgse macht in de zeventiende eeuw, in: AALBERS, J. en VAN GOUDOEVER, A.P. ed., Machtsverval in de internationale context, Groningen, 1986, p. 53-70.

Lijst van de gebruikte afkortingen

• ARA: Algemeen Rijksarchief Brussel

• Aud.:  Audiëntie

• ed.:  editor(s), uitgever(s)

• f.: folio

• GA:  Archief van gilden en ambachten

• hs.: handschrift

• KBB: Koninklijke Bibliotheek Brussel:

• n.g.:  niet gefolieerd/niet gepagineerd

• nr.: nummer

• O-F:  Officie-Fiscaal

• p.:  pagina

• PK:  Privilegiekamer

• R: Rekenkamer

• r:  recto

• RAAn: Rijksarchief Anderlecht

• RvB:  Raad van Brabant

• RvS: Raad van State

• SAA: Stadsarchief Antwerpen

• s.d.:  sine dato

• SSO:  Secretarie van State en Oorlog

• V:  Vierschaar

• v:  verso