INLEIDING

Bij de aanvang van deze verhandeling waren er enkele werken ter beschikking waarin de edelsmeden in het 18^de- eeuwse Kortrijk aan bod kwamen. Elk van deze werken legt zijn eigen accenten. In de studie van P. Debrabandere ligt de nadruk op de kunsthistorische beschrijving van de zilveren en gouden voorwerpen van de Kortrijkse edelsmeden. Daarnaast worden enkele prosopografische gegevens vermeld en een aantal algemeenheden in verband met het ambacht uiteengezet. Op basis van deze studie werden enkele artikels gepubliceerd. In het Rijksarchief van Kortrijk is ook een inventaris aanwezig waarin de zilverwerken beschreven zijn die tentoongesteld worden in de beide musea van Kortrijk, de Groeningheabdij en het Broelmuseum.

Deze werken, en in het bijzonder dat van P. Debrabandere, zijn van groot belang geweest bij de totstandkoming van deze verhandeling. Toch beperken zij zich tot de kunsthistorische benadering van het onderwerp. Er wordt weinig aandacht besteed aan het algemene kader waarbinnen het ambacht functioneerde. Bovendien wordt er geen financiële studie gemaakt op basis van de ambachtsrekeningen die bewaard gebleven zijn.

Deze rekeningen werden voor het eerst bestudeerd in een seminariewerk voor de Nieuwe Tijd aan de Kulak in 1998.  Dat werk heeft ook zijn zwakheden. Een uitgebreide analyse van het ambacht was niet noodzakelijk in dit seminariewerk.  Het doel van de oefening was: in staat zijn je weg te vinden in het archief, onuitgegeven bronnen te ontcijferen en even te proeven van het ambachtelijk leven in de Nieuwe Tijd. Bij deze oefening werd zelden gebruik gemaakt van andere onuitgegeven bronnen en literatuur.

De rekeningen geven een duidelijk beeld van het financiële beleid en van de hiërarchie die in het ambacht bestond. Het economische, sociale en religieuze leven van de meesters en een diepgaand prosopografisch onderzoek werden minder benadrukt.

De opzet van deze verhandeling is dan ook een werk te maken dat de hiaten opvult van voornoemde studies. Er wordt aandacht geschonken aan het dagelijkse leven van het ambacht in het Ancien Regime en aan de prosopografie van de zilversmeden uit de 18^de eeuw. Minder aandacht gaat naar het zilverwerk zelf: de aanmaak, de verkoop en de kunsthistorische beschrijving.

In deze verhandeling zal getracht worden een antwoord te formuleren op de volgende vragen:

1)      Welke ordonnanties werden uitgevaardigd met betrekking tot het ambacht van de edelsmeden?

2)      Hoe zat de werking van het ambacht in elkaar?

3)      Hoe zat het met de financiële toestand van het ambacht? Maakte het verlies of winst?

4)      Welke rol speelde het ambacht in het religieuze leven van de stad?

5)      Speelde het ambacht een rol in de militaire geschiedenis van Kortrijk in de 18^de eeuw?

6)      Wie waren de zilversmeden in Kortrijk in de 18^de eeuw zowel in hun professionele als in hun burgerlijke leven?

7)      Waaruit bestond de hiërarchie binnen het ambacht?

8)      Was er  ambachtelijke verwantschap aanwezig in deze corporatie?

9)      Was het 18^de-eeuwse edelsmeedambacht van Kortrijk belangrijk in zijn tijd wat betreft de afzet en productie?

10)  Hoe werden de zilverwerken aangemaakt en gecontroleerd?

11)  Welke zilverwerken werden er overgeleverd uit de 18^de eeuw?

De belangrijkste bronnen hierbij zijn de archieven die zich in het Rijksarchief van Kortrijk bevinden. Hierbij dient het rekeningenboek van het ambacht betreffende de periode 1745 - 1793 vermeld te worden, dat naast een financieel beeld, ook informatie geeft in verband met de organisatie en het dagelijks leven van het ambacht. Ook de parochieregisters en de volkstellingen na de Franse invallen zijn van nut bij de prosopografie van de zilversmeden. De aanvragen van de meester-kandidaten zijn nuttig voor de reconstructie van de voorwaarden tot het meesterschap van het ambacht.

Naast de onuitgegeven bronnen wordt ook een beroep gedaan op monografieën of tijdschriftenartikels in verband met het (Kortrijkse) zilverambacht in de 18^de eeuw.

De belangrijkste bron hierbij is het werk van P. De Brabandere, dat naast een kunsthistorisch overzicht van de zilverwerken gemaakt in Kortrijk vanaf de 16^de eeuw, ook enkele prosopografische gegevens bevat over de zilversmeden en algemene gegevens over het ambachtswezen.

Deze verhandeling wordt opgesplitst in drie delen.

Het eerste deel bestudeert het politieke, financiële, religieuze en militaire leven van het ambacht. Eerst en vooral wordt nagegaan  of het ambacht deelnam aan het kerkelijke leven van de stad zoals processies, herdenkingsvieringen, armenzorg, ... . Vervolgens wordt de rol van het ambacht in de militaire geschiedenis van Kortrijk nagegaan. De politiek binnen het ambacht wordt in een volgend hoofdstuk besproken. Naast de plaatselijke wetgeving, was het ambacht ook gebonden aan de algemene wetgeving betreffende de edelsmeden in de Nederlanden. Tenslotte worden de ambachtsrekeningen van het ambacht nauwkeurig beschreven en vergeleken met elkaar.

Het tweede deel behandelt de prosopografie van de zilversmeden. In een eerste hoofdstuk wordt hun plaats in het ambacht nagegaan. Dit onderzoek biedt de mogelijkheid om een hiërarchie op te stellen van de verschillende ambten die men in het ambacht kon bekleden. Aan de hand van de rekeningen en de ordonnanties wordt dieper ingegaan op het meesterschap, het lidmaatschap en het leerlingschap. Het tweede hoofdstuk behandelt de verwantschap tussen de zilversmeden binnen het ambacht aan de hand van enkele stambomen en persoonlijke gegevens van de zilversmeden.

In het laatste deel worden enkele technische aspecten van het ambacht van de zilversmeden besproken zoals de aanmaak en de controle van zilverwerk. Daarnaast wordt een overzicht geboden van de zilverwerken die gemaakt werden door de 18^de-eeuwse Kortrijkse zilversmeden. Deze zaken worden echter niet tot op het bot uitgewerkt, aangezien ze uitgebreid behandeld werden door P. Debrabandere.

Tenslotte worden de belangrijkste bevindingen van deze verhandeling in een algemeen besluit samengevat, gevolgd door een lijst van de grafieken, tabellen en tekeningen

De bijlagen werden apart ingebonden zodat de raadpleging ervan gemakkelijker kan verlopen. Ze bevatten onder andere afbeeldingen van de patroonheilige van het ambacht, voorbeelden van zilverwerk uit de 18^de eeuw, de verschillende ordonnanties en de uitgebreide versies van de rekeningen van het ambacht.