Wie was de Romeinse arts? Een interpretatie vanuit de iconografische en archeologische bronnen,geconfronteerd met de traditionele interpretatievanuit de literaire en epigrafische bronnen. (Marlin Janssens)

 

home lijst scripties inhoud vorige volgende  

 

BIBLIOGRAFIE  [468]

D. Ahrens et al. (1977) Trier. 2 dln. (Führer zu vor- und frühgeschichtlichen Denkmälern 32) Mainz.

 

A. Anagnostakis (1877) Bas-reliëf représentant une trousse chirurgicale, Bulletin de Correspondance hellénique 1, 211-214, plaat 9.

 

J. André (1987) Être médecin à Rome, Parijs.

 

T. Appelboom en C. Bluard (1997) De geneeskunde. Van magie tot wetenschap, Brussel-Antwerpen.

 

G. Baader (1970) Der ärztliche Stand in der römischen Republik, in: C. Kumaniecki (ed.) Acta conventus XI “Eirene”. Diebus XXI-XXV mensis octobris anni MCMLXVIII, Wroclaw, 7-17.

 

G. Baader (1973) Ärzte auf pannonischen Inschriften, Klio 55, 273-279.

 

M Bar (1987) Les cachets d’oculiste trouvés en Belgique actuelle notamment à Pommeroeul, Amphora 48, 31-40.

 

F. Benoît (1953) Ob lumen receptum…, Latomus 12, 77-84.

 

C. Bérard et al. (eds.) (1981) Médecine antique (tent. cat.) Lausanne.

 

F. Berger et al. (1991) Archäologische Quellen zur Varusschlagt? Die Untersuchungen in Kalkriese, Stadt Bramsche, Sowie Venne und Schwagstorf, Gemeinde Ostercappeln, Landkreis Osnabrück, Antike Welt, 22, 1, 221-234.

 

F. Bisconti (2000) Mestieri nelle catacombe romana. Appunti sul declino dell’iconografia del reale nei cimiteri cristiani di Roma (Studi e ricerche 2) Vaticaanstad.

 

L.J. Bliquez (1981a) Greek and Roman Medicine, Archaeology 34, 2, 11-17.

 

L.J. Bliquez (1981b) An unidentified Roman surgical instrument in Bingen, Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 36, 219-220.

 

L.J. Bliquez (1982) Roman surgical instruments in the John Hopkins University Institute of the History of Medicine, Bulletin of the History of Medicine 56, 195-217.

 

L.J. Bliquez (1984) The Bingen Cautery: An Addendum, Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 39, 68-69.

 

L.J. Bliquez (1988) Roman surgical instruments and minor objects in the University of Mississippi, in: P. Aström (ed.) Studies in Mediterranean archaeology and literature. Pocket book 58, Göteborg.

 

L.J. Bliquez (1992) The Hercules motif on Greco-Roman surgical tools, in: A. Krug (ed.) From Epidaurus to Salerno. Symposium held at the European University Centre for Cultural Heritage, Ravello, April, 1990, PACT (Journal of the European Study Group on Physical, Chemical, Biological and Mathematical Techniques applied to Archaeology) 34, 35-50.

 

L.J. Bliquez (1994) Roman surgical instruments and other minor objects in  the National Archaeological  Museum of Naples. With a catalogue of the surgical instruments in the Antiquarium at Pompeii by Ralph Jackson, Mainz.

 

L.J. Bliquez (1995) Gynecology in Pompeii, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 209-223.

 

L.J. Bliquez (1998) Two “sets” of Roman surgical tools from the Holy Land, Saalburg Jahrbuch 49, 83-92.

 

J.E. Bogaers en C.B. Rüger (eds.) (1974) Der niedergermanische Limes. Materialien zu seiner Geschichte (Kunst und Altertum am Rhein 50) Keulen.

 

S. Bonomi (1984) Medici in este romana.2. La tomba del medico, Aquileia nostra 55, 78-108.

 

V. Boudon (2000) Galien. Tome II. Exhortation à l’étude de la médecine. Art médical (Collection des Universités de France) Parijs.

 

C. Bourgeois en E. Sikora (1982) Médecine des yeux dans le sanctuaire de l’eau de Pouillé (Loir-et-Cher), Revue archéologique du Centre de la France 21, 241-248.

M.J. Bousquet (1969) Circonscription de Bretagne et Pays de la Loire. Sarthe, Gallia 27, 243-244, 246, fig. 10.

 

S. Braadbaart (1999) De taal van enige medische instrumenten, in: J. De Bie et al. (eds.) Themanummer. De patiënt en zijn artsen, Hermeneus. Tijdschrift voor antieke cultuur 71, 107-115.

 

M. Buhagiar (1986) Late Roman and Byzantine catacombs and related buria places in the Maltese Island (British Archaeological Reports. International Series 302) Oxford.

 

P. Burguière, D. Gourevitch en G. Malinas (1988) Soranus d’Ephèse. Maladies des femmes. Tome 1. Livre 1 (Collection des Universités de France) Parijs.

 

A. Büsing-Kolbe (2001) Ein römischer Silbertauschierter Skalpellgriff aus Ficarolo, Archäologisches Korrespondenzblatt 31, 107-116.

 

R. Cagnat en V. Chapot (1920) Manuel d’archéologie. Dl. 2. Décoration des monuments (suite): peinture et mosaïque. Instruments de la vie publique et privée, Parijs.

 

G. Cerulli Irelli et al. (1993) La peinture de Pompéi. Témoignages de l’art romain dans la zone ensevelie par Vésuve en 79 ap. J.-C., 2,  Parijs.

 

D. Cherry (2001) The Roman World. A sourcebook, Malden (Mass.)-Oxford.

 

R. Chevallier (1993) Sciences et techniques à Rome. Que sais-je?, Parijs.

 

M. Clauss (1976) Ein Augenarztstempel aus Aachen, Epigraphische Studien 11, 41-42.

 

J. Como (1925) Das Grab eines römischen Arztes in Bingen, Germania 9, 152-162 .

 

H. Cüppers et al. (eds.) (1983) Die Römer an Mosel und Saar. Zeugnisse der Römerzeit in Lothringen, in Luxemburg, im Raum Trier und im Saarland (tent. cat.) Mainz.

 

R.I. Curtis (1984) Salted fish products in ancient medicine, Journal of the History of Medicne and Allied Sciences 39, 430-445.

 

E. D’Ambra (1988) A myth for a smith: a Meleager sarcophagus from a tomb in Ostia, American Journal of Archaeology 92, 85-100.

 

R.W. Davies (1969) The medici of the Roman armed forces, Epigraphische Studien 8, 83-99.

 

R.W. Davies (1970a) The Roman military medical service, Saalburg Jahrbuch 27, 84-103.

 

R.W. Davies (1970b) A note on the hoard of Roman equipment buried at Corbridge, Durham University Journal 62, 177-180.

 

R.W. Davies (1972) Some more military medici, Epigraphische Studien 9, 1-11.

 

A. Debru (1995) Les démonstrations médicales à Rome au temps de Galien, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 69-81.

 

K.-V. Decker en A. do Paço (1980) Zwei neue Augenarztstempel aus Mainz, St. Emmerman, Archäologisches Korrespondenzblatt 10, 337-341.

 

R. Delacroix (1971) Les cachets d’oculistes en Gaule romaine. Problèmes de la répartition (ongepubliceerde lic.verhand.) Leuven.

 

I. De Leger (2001) De Romeinse gezondheidszorg in militaire kampen in de provincies van de eerste eeuw voor Christus tot de vierde eeuw na Christus: het valetudinarium (ongepubliceerde lic.verhand.) Leuven.

 

V. Deneffe (1893) Etude sur la trousse d’un chirurgien gallo-romain du IIIe siècle, Antwerpen.

 

V. Deneffe (1896) Les oculistes gallo-romains au IIIe siècle, Antwerpen.

 

S. Deyts (1988) Les ex-voto de guérisson en Gaule, Dossiers d’archéologie 123, 82-87.

 

G. Döderlein (1977) Antike Arztinstrumente aus ihrer Geschichte, Tuttlingen.

 

M.-A. Dollfus (1963) Ophtalmologie à l’époque Gallo-romaine, Bulletin de la Société nationale des antiquairs de France, 107-124.

 

M.-A. Dollfus (1966) L’étonnante instrumentation des ophtalmologistes gallo-romains, Archéologia 10, 16-19.

 

J.A. van Dongen (1968) De zieke mens in de beeldende kunst, Amsterdam.

 

W. Drack en R. Fellmann (1988) Die Römer in der Schweiz, Stuttgart-Jena.

 

C. Van Driel-Murray en M. Gechter (1984) Funde aus der fabrica der legio I Minerva am Bonner Berg (Beiträge zu Archäologie des Römischen Rheinlands 4 (Rheinische Ausgrabungen 23)) Keulen.

 

K.M.D. Dunbabin (1978) The mosaics of Roman North Africa (Oxford monographs of classical archaeology) Oxford UP.

 

E. J. Dwyer (1982) Pompeian domestic sculpture. A study of five Pompeian houses and their contents (Archaeologica 28) Rome.

 

E. Elaut (1960) Antieke geneeskunde in teksten van Griekse en Latijnse auteurs vanaf Homeros tot het begin van de Middeleeuwen, Amsterdam.

 

A. Ernout (1992) Pline l’ancien. Histoire Naturelle. Livre XXIX (Collection des universités de France) Parijs.

 

H. Eschenbach (1984) Die Arzthäuser in Pompeji, Antike Welt 15. Sondernummer, 1-68.

 

E. Espérandieu (1906) Signacula medicorum ocularium, in: O. Bohn (ed.) Inscriptiones trium Galliarum et Germaniarum Latinae. Instrumentum domesticum (Corpus inscriptionum Latinarum XIII, III, 2) Parijs.

 

E. Espérandieu (1913) Recueil général des bas-reliefs, statues et bustes de la Gaule romaine. Tome cinquième. Belgique. Première partie, Parijs.

 

E. Espérandieu (1915) Receuil général des bas-reliefs, statues et bustes de la Gaule romaine. Tome sixième. Belgique. Deuxième partie, Parijs.

 

E. Espérandieu (1927) Nouveaux cachets d’oculiste, Revue archéologique 5e s., 26, 2, 158-169.

 

L.-C. Feffer en P. Périn (eds.) (1984) Lutèce. Paris de César à Clovis. Musée Carnavalet et Musée Nationald des Thermes et de l’Hôtel de Cluny. 3 mai 1984- printemps 1985 (tent. cat.) Créteil.

 

M.  Feugère, E. Künzl en U. Weisser (1985) Les aiguilles à cataracte de Montbellet (Saône-et-Loire). Contribution à l’étude de l’ophtalmologie antique et islamique. Die Starnadeln von Montbellet (Saône-et-Loire). Ein Beitrag zur antiken und islamischen Augenheilkunde, Jahrbuch des römisch-germanischen Zentralmuseum Mainz 32, 436-481.

 

M. Feugère, E. Künzl en U. Weisser (1988) L’opération de la cataracte dans le monde romain et l’instrumentarium de Montbellet, Dossiers d’archéologie 123, 67-71.

 

D.M. Field (1977) Mythologie van Grieken en Romeinen, Alphen.

 

P. Filtzinger, D. Planck en B. Cämmerer (eds.) (1986) Die Römer in Baden-Württemberg, Stuttgart.

 

G. Fingerlin (ed.) (1986) Dangstetten I: Katalog der Funde (Fundstellen 1 bis 603) (Forschungen und Berichte zur Vor-und Frühgeschichte in Baden-Württemberg 22) Stuttgart.

 

T. Fischer (1999) Die Römer in Deutschland, Stuttgart.

 

R. Flemming (2000) Medicine and the making of Roman women. Gender, nature, and authority. From Celsus to Galenus, Oxford UP.

 

M.-T. Fontanille (1982) Les bains dans la médecine gréco-romaine, Revue archéologique du Centre de France 21, 121-129.

 

L. Frölich (1910) Bericht über die Grabungen am Schutthügel im Jahre 1909, Anzeiger für Schweizerische Altertumskunde n.r. 12, 126-129.

 

Á. Fuentes Domínguez (1987) Instrumentos romanos de medicina en el Museo de Cuenca, Archivo Español de Arqueología 60, 251-274.

 

H. Gabelmann (1973) Die Werkstattgruppen der Oberitalischen Sarkophage (Beihefte der Bonner Jahrbücher 34) Bonn.

 

W. Gaitzsch (1981) Ein chirurgisches Intstrument aus Niederbieber, Antike Welt 12, 2, 59.

 

L. Garcia Ballester (1981) Galen as a medical practitioner: problems in diagnosis, in: V. Nutton (ed.) Galen: problems and prospects, Londen, 13-46.

 

C. Gasparotto (1951) Padova Romana, Rome.

 

G. Gaume en A. Högstrom (1965) Note sur un instrument médical décoré Gallo-romain, Revue archéologique de Centre 4, 277-280.

 

A. Gervais (1964) Que pensait-on des médecins dans l’ancienne Rome?, Bulletin de l’Association G. Budé 4e s., 197-231.

 

D. J. L. Gibbins (1988) Surgical instruments from a Roman shipwreck of Sicily, Antiquity 62, 294-297.

 

D.J.L. Gibbins (1989) The Roman wreck of c. AD 200 at Plemmirio, near Siracusa (Sicily): second interim report. The domestic assemblage 1: medical equipment and pottery lamps, The International Journal of Nautical Archaeology and Underwater Exploration 18, 1-25.

 

D.J.L. Gibbins (1997) More underwater finds of Roman medical equipment, Antiquity 71, 457-459.

 

A.G. Gilson (1983) A group of Roman surgical and medical instruments from Cramond, Scotland, Medizinhistorisches Journal 18, 384-393.

 

A.R. Giumlia-Mair en P.T. Craddock (1993) Corinthium aes. Das schwarze Gold der Alchimisten, Antike Welt 24. Sondernummer, 34, fig. 16.

 

P. Goessler (1938) Zur Frage der gallo-römischen Augenarzt-Stempel, Germania 22, 24-30.

 

I.Gorissen (1975) Res medicinae. Gezond, ziek en genezen in Rome, Lier.

 

I.Gorissen (1977) Marcus Tullius Cicero troost zijn zieke secretaris. Een interpretatie van Fam., XVI, 13-14-15-10, Kleio 7, 177-188.

 

D. Gourevitch (1982) Présence de la médecine rationelle gréco-romaine en Gaule, Revue archéologique du Centre de France 21, 203-226.

 

D. Gourevitch (1984) Le triangle hippocratique dans le monde gréco-romain: le malade, sa maladie et son médecin, Bulletin de l’Ecole française à Rome 251, Rome.

 

F. Graham (1990) Hadrian’s Wall in the days of the Romans², Newcastle upon Tyne.

 

S. Grimm-Halle (1965) Ein Arztbesteck der römischen Zeit von Ascherleben, Kr. Ascherleben, Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften 29, 104-109.

 

M.D. Grmek (1995) Histoire de la pensée médicale en Occident, Parijs.

 

M. Grmek en D. Gourevitch (1998) Les maladies dans l’art antique, Poitiers.

 

A.-M. Guillemin (1961) Pline le Jeune. Lettres. Tome 1. Livres I-III (Collection des universités de France) Parijs.

 

A.-M. Guillemin (1962) Pline le Jeune. Lettres. Tome 2. Livres IV-VI  (Collection des universités de France) Parijs.

 

A.-M. Guillemin (1967) Pline le Jeune. Lettres. Tome 3. Livres VII-IX (Collection des universités de France) Parijs.

 

H. Gummerus (1932)  Der Ärztestand im römischen Reiche. Dl. 1. Die westliche Reichshälfte (Societas Scientiarum Fennica. Commentationes Humanarum Litterarum 3, 6) Helsinki.*

 

J.S. Hamilton (1986) Scribonius Largus on the medical profession, Bulletin of the History of Medicine 60, 209-216.

 

G. Harig (1971) Zum Problem “Krankenhaus” in der Antike, Klio 53, 179-195.

F.J. Hassel en E. Künzl (1980) Ein römisches Arztgrab des 3. Jahrhunderts n. Chr. aus Kleinasien, Medizinhistorisches Journal 15, 403-421.

 

J.F. Healy (1978) Mining and metallurgy in the Greek and Roman world (Aspects of Greek and Roman life) Londen.

 

B.V. Head (1897) Catalogue of the Greek coins of Caria, Cos, Rhodes, etc. (A catalogue of the Greek coins in the British Museum 18) Londen.

 

W. Heinz (1996) Antike Balneologie in späthellenistischer und römischer Zeit. Zur medizinischen Wirkung römischer Bäder, in: W. Haase (ed.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 37, III, Berlijn-New York, 2411-2431.

 

H. Heres (1992) Ein römisches Arztkästchen aus Kyzikos, in: A. Krug (ed.) From Epidaurus to Salerno. Symposium held at the European University Centre for Cultural Heritage, Ravello, April, 1990, PACT (Journal of the European Study Group on Physical, Chemical, Biological and Mathematical Techniques applied to Archaeology) 34, 157-165.

 

T.L. Heres (1999) Valetudinaria. Een enkele opmerking over Romeinse ziekenhuizen, in: J. De Bie et al. (eds.) Themanummmer. De patiënt en zijn artsen, Hermeneus. Tijdschrift voor antieke cultuur 71, 116-121.

 

H. Heymans (1979) Eine Hülse mit Arztinstrumenten aus Maaseik (Belgien), Archäologisches Korrespondenzblatt 9, 97-100.

 

V.A. Hibbs (1991) Roman surgical and medical instruments from la Cañada Honda (Gandul), Archivo Español de Arqueología 64, 111-134.

 

A. Hillert (1990) Antike Ärztedarstellungen, in: A. Ceus en I. Müller (eds.) Marburger Schriften zur Medizingeschichte 25, Frankfurt.

 

E. Holländer (1912) Plastik und Medizin, Stuttgart.

 

W.D. Hooper (1967) Marcus Porcius Cato. On agriculture (The Loeb Classical Library) Londen-Cambridge (Mass.).

 

H.G. Horn (1987) Die Römer in Nordrhein-Westfalen, Stuttgart.

 

H.F.J. Horstmanshoff (1995) Galen and his patients, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 83-91.

 

M. Horstmanshoff (1999) Hoe ging Galenus met zijn patiënten om?, in: J. De Bie et al. (eds.) Themanummmer. De patiënt en zijn artsen, Hermeneus. Tijdschrift voor antieke cultuur 71, 131-139.

 

H.H. Huxley (1957) Greek doctor and Roman patient, Greece and Rome 4, 2e s., 132-138.

 

S. Ilani, A. Rosenfeld en M. Dvorachek (1999) Mineralogy and chemistry for a Roman remedy from Judea, Israel, Journal of Archaeological Science 26, 1323-1326.

 

H.J. Izaac (1961) Martial. Epigrammes. Tome II, première partie (Livres VIII-XII) (Collection des universités de France) Parijs.

 

J. Jackson (1963) Tacitus. The Annals. Vol. III. Books IV-VI, XI-XII (The Loeb Classical Library) Londen-Cambridge (Mass.).

 

R. Jackson (1986) A set of Roman medical instruments from Italy, Britannia 17, 119-167.

 

R. Jackson (1988) Doctors and diseases in the Roman Empire, Londen.

 

R. Jackson (1990) Roman doctors and their instruments. Recent research into ancient practice, Journal of Roman Archaeology 3, 5-27.

 

R. Jackson (1992) Staphylagra, staphylocaustes, uvulectomy and haemorhoidectomy: the Roman instruments and operations, in: A. Krug (ed.) From Epidaurus to Salerno. Symposium held at the European University Centre for Cultural Heritage, Ravello, April, 1990, PACT (Journal of the European Study Group on Physical, Chemical, Biological and Mathematical Techniques applied to Archaeology) 34, 167-185.

 

R.P.J. Jackson (1993) Roman Medicine: the practitioners and their practices, in: W. Haase (ed.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 37, I, Berlijn-New York, 80-101.

 

R. Jackson (1995) The composition of Roman medical instrumentaria as an indicator of medical practice: a provisional assessment, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 189-207.

 

R.P.J. Jackson (1996a) Eye medicine in the Roman empire, in: W. Haase (ed.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 37, III, Berlijn-New York, 2228-2251.

 

R. Jackson (1996b) A new collyrium-stamp from Staines and some thoughts on eye medicine in Roman London and Britannia, in: J. Bird, M. Hassal en H. Sheldon (eds.) Interpreting Roman London. Papers in memory of Hugh Chapman (Oxbow Monograph 58) Oxford, 177-187.

 

R. Jackson (1997) An ancient British medical kit from Stanway, Essex, Lancet 350, 1471-1473.

 

K.E. Jakielski en M.R. Notis (2000) The metallurgy of Roman medical instruments, Materials Characterization 45, 379-389.

 

P.A. Janssens (1982) Les deux cachets d’oculistes de Zottegem-Velzeke et d’Amay, Helinium 22, 43-48.

 

N. Kiell (1966) Medicine and art 1934-1964. A bibliography, Journal of the History of Medicine 21, 147-172.

 

J. Kollesch (1979) Ärztliche Ausbildung in der Antike, Klio 61, 507-513.

 

J. Korpela (1987) Das Medizinalpersonal im antiken Rom: eine sozialgeschichtliche Untersuchung (Annales Academiae scientiarum fennicae. Dissertationes humanarum litterarum 45) Helsinki.

 

J. Korpela (1995) Aromatarii, pharmacopolae, thurarii et ceteri. Zur Socialgeschichte Roms, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 101-118.

A. Krug (1982) Die Gemme eines Arztes, Medizinhistorisches Journal 17, 390-392.

 

A. Krug (1984) Heilkunst und Heilkult. Medizin in der Antike (Becks Archäologische Bibliothek) München.

 

A. Krug (1993) Römische Skalpelle. Herstellungstechnische Anmerkungen, Medizinhistorisches Journal 28, 93-100.

 

F. Kudlien (1976) Medicine as a ‘Liberal art’ and the question of the physician’s income, Journal of the History of Medicine 31, 448-459.

 

F. Kudlien (1985) Jüdische Ärzte im römischen Reich, Medizinhistorisches Journal 20, 36-57.

 

F. Kudlien (1986) Die Stellung des Arztes in der römischen Gesellschaft. Freigeborene Römer, Eingebürgerte, Peregrine, Sklaven, Freigelassene als Ärzte (Forschungen zur antiken Sklaverei 18) Stuttgart.

 

F. Kudlien en R.J. Durling (eds.) (1991) Galen’s method of healing. Proceedings of the 1982 Galen Symposium (Studies in ancient medicine 1) Leiden-New York.

 

E. Künzl (1982a) Medizinische Instrumente aus Sepulkralfunden der römischen Kaiserzeit, Bonner Jahrbücher 182, 1-131.

 

E. Künzl (1982b) Ventosae cucurbitae romanae? Zu einem angeblich antiken Schröpfkopftypus, Germania 60, 513-532.

 

E. Künzl (1983a) Medizinische Instrumente aus Sepulkralfunden der römischen Kaiserzeit (Kunst und Altertum am Rhein 115) Keulen-Bonn.

 

E. Künzl (1983b) Eine Spezialität römischer Chirurgen: die Lithotomie, Archäologisches Korrespondenzblatt 13, 487-493.

 

E. Künzl (1984a) Einige Bemerkungen zu den Herstellern der römischen medizinischen Instrumente, Alba Regia. Annales musei Stephani Regis 21, 59-65.

 

E. Künzl (1984b) Medizinische Instrumente der Römerzeit aus Trier und Umgebung im Rheinischen Landesmuseum Trier, Trierer Zeitschrift 47, 153-231.

 

E. Künzl (1984-1985) Der Schröpfkopf vom Limeskastell Zugmantel, Saalburg Jahrbuch 40-41, 30-33.

 

E. Künzl (1986a) Vor Fälschungen sei gewarnt!, Medizinhistorisches Journal 21, 356-359.

 

E. Künzl (1986b) Operationsräume in römischen Thermen. Zu einem chirurgischen Instrumentarium aus der Colonia Ulpia Traiana. Mit einem Auswahlkatalog römischen medizinischen Instrumente im Rheinischem Landesmuseum Bonn, Bonner Jahrbücher 186, 491-509.

 

E. Künzl (1986c) Zum Verbreitungsgebiet der Okulistenstempel, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 65, 200-202.

 

E. Künzl en D. Ankner (1986) Eine Serie von Fälschungen römischer medizinischer Instrumentarien, Archäologisches Korrespondenzblatt 16, 333-339.

 

E. Künzl (1988) Archäologische Beiträge zur Medizingeschichte: Methoden, Ergebnisse, Ziele, in: G. Sabbah (ed.) Etudes de médecine romaine (Centre Jean Palerne. Mémoires 8) Saint-Etienne, 61-79.

 

E. Künzl (1991a) Les instruments médicaux greco-romains, in: M. Feugère (ed.) Bibliographies thématiques en Archéologie 21, Montagnac, 529-590.

 

E. Künzl (1991b) Die Instrumente aus Ephesos und Kos, Jahrbuch des römisch-germanischen Zentralmuseum Mainz 38, 515-550, plaat 40-53.

 

E. Künzl (1995) Ein archäologisches Problem: Gräber römischer Chirurginnen, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 309-319.

 

E. Künzl (1996) Forschungsbericht: Antike medizinische Instrumente, in: W. Haase (ed.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 37, III, Berlijn-New York, 2439-2639.

 

E. Künzl en H. Engelmann (1997) Römische Ärztinnen und Chirurginnen. Beiträge zu einem antiken Frauenberufsbild, Antike Welt 28, 375-379.

 

E. Künzl (1998) Zur Typologie von Klammern und Pinzetten, Saalburg Jahrbuch 49, 83-92.

 

E. Künzl (1999) Ärzte in Ephesos: Gräber und Instrumente, in: B. Brandt en K.R. Krierer (eds.) 100 Jahre Forschungen in Ephesos. Akten des Symposions. Wien 1995 (Archäologische Forschungen 1 (Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Denkschriften 260)) Wenen, 205-209, plaat 13-24.

 

E. Künzl (2002) Medizin in der Antike. Aus einer Welt ohne Narkose und Aspirin, Stuttgart.

 

S. La Niece (1986) Scientific examination, in: R. Jackson, A set of Roman medical instruments from Italy, Britannia 17, 161-167.

 

J. Le Gall (1970) Métiers de femmes au Corpus Inscriptiorum Latinarum, in: Revue des études latines. Mélanges Marcel Durry. Tome 47 bis, Parijs, 123-130.

 

J. Le Gall (1988) Le Tibre. Fleuve guérisseur, Dossiers d’archéologie 123, 16-21.

 

W. Leisering (ed.) (1997) Putzger historischer Weltatlas, Berlijn.

 

H. Lieb (1981) Nachträge zu den römischen Augenärzten und den Collyria, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 43, 207-215.

 

N. Mani (1991) Die wissenschaftlichen Grundlagen der Chirurgie bei Galen (mit besonderer Berücksichtigung der MM), in: F. Kudlien en R.J. Durling (eds.) Galen’s method of healing. Proceedings of the 1982 Galen Symposium (Studies in ancient medicine 1) Leiden, 26-49.

 

G. Marasco (1995) L’introduction de la médecine grecque à Rome: une dissension politique et idéologique, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 35-48.

 

J. Marcillet-Jaubert (1982) Un médecin de cohorte auxiliaire, in: G. Sabbah (ed.) Médecins et médecine dans l’antiquité (Centre Jean Palerne. Mémoires 3) Saint-Etienne, 73-80.

 

J. Mazzini (1997) La medicina dei Greci e dei Romani. Letteratura, lingua, scienza, Dl. 2. Scienza, Rome.

 

R. Meiggs (1973) Roman Ostia², Oxford.

 

J. M(ertens) (1967) Elewijt: oogartsstempel, Archeologie 1967, 55, fig. 6.

 

S. J. Milne (1976) Surgical Instruments in Greek and Roman Times, New-York.

 

M. Molina (1981) Instrumental medico de epoca romana en el Museo Arqueologico Nacional (Madrid), Archivo Español de Arqueologia 54, 255-262.

 

P. Mudry (1982) La préface du De Medicina de Celse. Texte, traduction et commentaire (Bibliotheca Helvetica Romana 19) Lausanne.

 

P. Moraux (1985) Galien de Pergame. Souvenirs d’un médecin (Collection d’études anciennes) Parijs.

 

F. Munier en C. Bérard (1988) Le rétinoblastome et ses representations antiques, Dossiers d’archéologie 123, 72-75.

 

W. Müri (ed.) (1986) Der Arzt im Altertum. Griechische und lateinische Quellenstücke von Hippokrates bis Galen. Mit der Übertragung ins Deutsche, Darmstadt.

 

D. Nickel (1979) Berufsvorstellungen über weiblige Medizinalpersonen in der Antike, Klio 61, 515-518.

 

K. Nijhuis (1995) Greek doctors and Roman patients: a medical anthropological approach, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 49-67.

 

V. Nutton (1970) The doctors of the Roman navy, Epigraphica 32, 66-71.

 

V. Nutton (1972) Roman oculists, Epigraphica 34, 16-29.

 

V. Nutton (1977) Archiatri and the medical profession in antiquity, Papers of the British School at Rome 45, 191-226.

 

V. Nutton (ed.) (1981) Galen: problems and prospects, Londen.

 

V. Nutton (1985) The drug trade in antiquity, Journal of the Royal Society of Medicine 78, 138-145.

 

V. Nutton (1986) The perils of patriotism: Pliny and Roman medicine, in: R. French en F. Greenaway, Science in the early Roman Empire: Pliny the Elder, his sources and influence, Londen-Sydney, 30-58.

 

V. Nutton (1988) From Democedes to Harvey: Studies in the history of medicine, Londen.

 

V. Nutton (1992) Healers in the medical market place: towards a social history of Greco-Roman medicine, in: A. Wear, Medicine in society. Historical essays, Cambridge UP.

 

V. Nutton (1993) Roman medicine: tradition, confrontation, assimilation, in: W. Haase (ed.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 37, I, Berlijn-New York, 49-79.

 

V. Nutton (1995) The medical meeting place, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 3-25.

 

T.A.S.M. Panhuysen (1984) Maastricht staat op zijn verleden, Maastricht.

 

U. Peifer (1990) Ein medizinisches Instrument mit Inschrift aus Xanten, in: G. Bauchhenb (ed.) Archäologie im Rheinland 1989, Keulen-Bonn, 125-126.

 

A. Pelletier (1985) La médecine en Gaule. Villes d’eaux, sanctuaires des eaux, Parijs.

Ook verschenen in Revue archéologique du Centre de la France 21 en 22

 

R.G. Penn (1994) Medicine on ancient Greek and Roman coins (Aspects of ancient classical coins 6) Londen.

 

G. Penso (1984) La médecine romaine. L’art d’Esculape dans la Rome antique, Parijs.

J. Pigeaud (1972) Un médecin humaniste: Celse, Les études classiques 40, 302-310.

 

J.-L. Pinard-Legry (ed.) (1995) A l’ombre du Vésuve. Collections du Musée national d’archéologie de Napels, Parijs.

 

D. Piton en H. Legin (1980) Découverte d‘un cachet d’oculiste gallo-romain à Vendeuil-Caply (Oise), Cahiers archéologiques de Picardie 7, 256-263.

 

H.W. Pleket (1983) Arts en maatschappij in het oude Griekenland. De sociale status van de arts, Tijdschrift voor Geschiedenis 96, 325-347.

 

H.W. Pleket (1995) The social status of physicians in the Graeco-Roman world, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 27-34.

 

T.W. Potter (1985) A Republican healing-sanctuary at Ponte di Nona near Rome and the classical tradition of votive medicine, with an appendix by Calvin Wells, The Journal of the British Archaeological Association 138, 23-47.

 

P. Proff (1992) Lösungswege zur funktionellen Deutung griechisch-römischer medizinischer Instrumente, Sudhoffs Archiv. Zeitschrift für Wissenschaftsgeschichte 76, 179-190, fig. 1-15.

 

A. Oxé en W. von Stokar (1941) Von römischen Augenärzten, Germania 25, 23-30.

 

B. Rabold, E. Schallmayer en A. Thiel (2000) Der Limes. Die Deutsche Limes-Strasse vom Rhein bis zur Donau, Stuttgart.

 

M.-T. Raepsaet en J.-P. Dewert (1999) Un cachet d’oculiste découvert à Liberchies (Hainaut), L’antiquité classique 68, 309-313.

 

B. Radice (1969) Pliny. Letters and Panigyricus. Vol. II (The Loeb Classical Library) Londen-Cambridge (Mass.).

 

C.L. Raemakers (1962) Romeins Nijmegen. Marcus Ulpius Heracles. De eerste Nijmeegse oogarts, Numaga 9, 49-62.

 

B. Rémy (1984) Les inscriptions de médecins en Gaule, Gallia 42, 115-152.

 

B. Rémy (1987) Nouvelles inscriptions de médecins dans les provinces occidentales de l’empire romain (1973-1983), Epigraphica 49, 261-264.

 

B. Rémy (1988) Le médecin dans l’antiquité greco-romaine, Dossiers d’archéologie 123, 6-15.

 

B. Rémy en F. Malacher (1990) Notes et documents. Découverte d’un cachet d’oculiste gallo-romain aux Martres-sur-Morge (Puy-de-Dôme), Revue archéologique de Centre de la France 29, 183-184.

 

B. Rémy (1991) Les inscriptions de médecins dans les provinces romaines de la péninsule ibérique, Revue des études anciennes 91, 312-364.

 

B. Rémy (1996) Les inscriptions de médecins découvertes sur le territoire des provinces de Germanie, Revue des études anciennes 98, 133-172.

 

W.A. Reus (1999) Soranus von Ephesos und Rufus von Ephesos. Überlieferung und Vermächtnis zweier bedeutender Ärzte, in: B. Brandt en K.R. Krierer (eds.) 100 Jahre Forschungen in Ephesos. Akten des Symposions. Wien 1995 (Archäologische Forschungen 1 (Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Denkschriften 260)), Wenen, 215-224, plaat 34-36.

 

T. Rey, H. Amrein en H. Treichler (eds.) (2000) Vergangenheit im Boden. Vom Anfang bis 800. Begleitheft zur archäologischen Ausstellung des Schweizerischen Landesmuseum in Zürich, Zürich, 154-157.

 

J.M. Riddle (1993) High medicine and low medicine in the Roman Empire, in: W. Haase (ed.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 37, I, Berlijn-New York, 102-120.

 

C. Roach Smith (1848) On a Roman medicine stamp and other objects found at Kenchester, The Journal of the British Archaeological Association 4, 280-286.

 

J.C. Rolfe (1979a) Suetonius. Vol. I (The Loeb Classical Library) Cambridge (Mass.)-Londen.

 

J.C. Rolfe (1979b) Suetonius. Vol. II (The Loeb Classical Library) Cambridge (Mass.)-Londen.

 

M. Rostovtzeff (1941) The social and economic history of the Hellenistic World, Dl. 2, Oxford UP.

 

R.J. Rowland (1977) Some new medici in the Roman empire, Epigraphica 39, 174-179.

 

G. Sabbah et al. (ed.) (1987) Bibliographie des textes médicaux latins. Antiquité et haut Moyen Age, Saint-Etienne.

 

G. Sabbah (ed.) (1988) Etudes de Médecine romaine (Centre Jean-Palerne, Mémoires 8) Saint-Etienne.

 

C. Salles (1982) Les cachets d’oculistes, Revue archéologique du Centre de France 21, 227-240.

 

C. Salles (1988) Les cachets d’oculiste. Les ordonnances sur la pierre, Dossiers d’archéologie 123, 62-65.

 

J. Scarborough (1969) Roman medicine. Aspects of Greek and Roman life, Londen.

 

J. Scarborough (1993) Roman medicine to Galen, in: W. Haase (ed.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 37, I, Berlijn-New York, 3-48.

 

H. Schönberger (1978) Kastell Oberstimm. Die Grabungen von 1968 bis 1971, in: C.B. Rüger en H. Schönberger (eds.) Limesforschungen. Studien zur Organisation der römischen Reichsgrenze an Rhein und Donau 18, Berlijn.

 

E.H. Schulz (1955) Zur Frage der Entwicklung des Stahles für ärztliche Instrumente, Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften 39, 30-34.

 

C. Schulze (2001) Celsus (Studienbücher Antike 6) Hildesheim-Zürich-New York.

 

D.R. Shackleton (1993a) Martial. Epigrams. Vol. I (The Loeb Classical Library) Cambridge (Mass.)-Londen.

 

D.R. Shackleton (1993b) Martial. Epigrams. Vol. II (The Loeb Classical Library) Cambridge (Mass.)-Londen.

 

D.R. Shackleton (1993c) Martial. Epigrams. Vol. III (The Loeb Classical Library) Cambridge (Mass.)-Londen.

 

R.E. Siegel (1968) Galen’s system of physiology and medicine. An analysis of his doctrines and observations on bloodflow, respiration, humors and internal diseases, Basel-New York.

 

G. Simpson (1977) Early Roman metal objects from the excavations at Neuss, in: D. Haupt en H.G. Horn (eds.) Vorträge des 10. Internationales Limeskongresses in der Germania Inferior (Studien zu den Militärgrenzen Roms II (Beiheft der Bonner Jahrbücher 38)) Keulen-Bonn, 561-564.

 

H. Sobel (1991) Römische Arzneikästchen, Saalburg Jahrbuch 46, 121-147.

 

H. Solin (1995) Die sogenannten Berufsnamen antiker Ärzte, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 119-

 

P. Sorel (1984) Une trousse de médecin du IIIe siècle trouvée à Paris, in: L.-C. Feffer en P. Périn (eds.) Lutèce. Paris de César à Clovis. Musée Carnavalet et Musée Nationald des Thermes et de l’Hôtel de Cluny. 3 mai 1984- printemps 1985 (tent. cat.) Créteil, 226-232.

 

W.G. Spencer (1960) Celsus. De Medicina. Vol. I (The Loeb Classical Library) Londen-Cambridge (Mass.).

 

B.S. Spivak (1991) A.C. Celsus: Roman medicus, Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 46, 143-157.

 

K. Sudhoff (1909) Zahnzangen aus der Antike, Archiv für Geschichte der Medizin 2, 55-69, tafel I-III.

 

H.C. Teitler (1999) De lijfarts van keizer Claudius, in: J. De Bie et al. (eds.) Themanummer. De patiënt en zijn artsen, Hermeneus. Tijdschrift voor antieke cultuur 71, 100-105.

 

E. Thévenot (1950) Médedine et religion aux temps gallo-romains: le traitement des affections de la vue, Latomus 9, 415-426.

 

E. Thévenot (1966) Les eaux thermales et les sources guerisseuses en Gaule, Archéologia 10, 20-27.

 

L.H. Toledo-Pereyra (1973) Galen’s contribution to surgery, Journal of the History of Medicine 28, 357-375.

 

A. Toniolo (1984) Medici in este romana.1. Il sigillo del medicus ocularius Epagathus, Aquileia nostra 55, 66-77.

 

I. Uzel (1999) Les instruments médicaux et chirurgiaux conservés au Musée d’Ephèse, in: B. Brandt en K.R. Krierer (eds.) 100 Jahre Forschungen in Ephesos. Akten des Symposions. Wien 1995 (Archäologische Forschungen 1 (Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Denkschriften 260)) Wenen, 211-214, plaat 25-34.

 

A. Verbanck-Piérard (ed.) (1998) Au temps d’Hippocrate. Médecine et société en Grèce antique (tent. cat.), Mariemont.

 

B. Vulpes (1984) Illustrazione di tutti gli strumenti chirurgici scavatti in Ercolano e in Pompei, Antike Welt 15. Sondernummer, 69-79.

 

L. Wamser (ed.) (2000) Die Römer zwischen Alpen und Nordmeer. Zivilhistorische Erbe einer europäischen Militärmacht. Katalog-Handbuch zu Landesausstellung des Freistaates Bayern. Rosenheim 2000 (tent. cat.) Mainz.

 

R. Watermann (1970) Ärztliche Instrumente aus Novaesium, Keulen.

 

H.S. Wellcome (1913) Catalogue du Musée médical historique. XVIIe Congrès International de médecine. Londres. 1913, Londen.

 

C. Wells (1967) A Roman surgical instrument from Norfolk, Antiquity 41, 139-141.

 

J.C. Wilmanns (1987) Zur Rangordnung der römischen Militärärzte während der mittleren Kaiserzeit, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 69, 177-189.

 

J.C. Wilmanns (1995) Der Arzt in der römischen Armee der frühen und hohen Kaiserzeit, in: P.J. van der Eijk, H.F.J. Horstmanshoff en P.H. Schrijvers (eds.) Ancient medicine in its socio-cultural context. Papers read at the Congress held at Leiden University. 13-15 april 1992, 1 (Clio medica 27) Amsterdam-Atlanta, 171- 187.

 

D.R. Wilson (1967) Roman frontiers of Britain (Regional archaeologies) Londen.

 

D. R. Wilson (1969) Roman Britain in 1968, Journal of Roman Studies 69, 235, plaat 18, figuur 2.

 

R.J.A. Wilson (1975) A guide to the Roman remains in Britain, Londen.

 

J. Wiseman (1996) To your health! The ancients, too, recognized the salutary effects of wine, Archaeology 49, 2, 23-27.

 

 

ILLUSTRATIELIJST[469]

 

 

 

WOORDENLIJST

 

home lijst scripties inhoud vorige volgende  

 

[468] In deze bibliografische lijst worden ook boeken opgenomen die als achtergrondliteratuur gebruikt werden. Referenties aangeduid met een sterretje, heb ik niet zelf kunnen raadplegen.

[469] In deze lijst wordt een overzicht van de illustraties gegeven, telkens met de bibliografische verwijzing. De figuren zonder verwijzing zijn zelf opgemaakt.