Tussen bevolking en bezetter, tussen collaboratie en verzet. Gemeentebesturen tijdens de Tweede Wereldoorlog: Kortrijk en Rollegem, 1940 - 1944. (Ruben Mayeur)

 

home lijst scripties inhoud vorige volgende  

 

Bibliografie

 

Inleiding: bronnenbespreking

 

We namen de gemeentearchieven van Kortrijk en Rollegem, die in het Rijksarchief bewaard worden, als basis voor deze verhandeling. Het stadsarchief van Kortrijk, voor wat het deel over de Tweede Wereldoorlog betreft, leek op het eerste zicht niet bijzonder rijk te zijn, maar na enig zoekwerk vonden we er toch heel wat interessante documenten. De slechte inventarisatie van het archief veroorzaakte echter veel problemen. In het gemeentearchief van Rollegem is zowat de hele administratieve rompslomp van de vroegere gemeente terug te vinden, maar veel interessante informatie over het beleid van burgemeester en schepenen vindt men er niet terug. Het provinciearchief te Brugge leverde daarentegen schatten aan materiaal op. Dankzij de benoemingsdossiers van burgemeesters en schepenen, die zich in het kabinetsarchief van de gouverneur bevinden, werden we heel wat wijzer omtrent de afzetting en aanstelling van de stedelijke mandatarissen. Het archief van de voormalige Eerste Afdeling van het provinciebestuur verschafte ons vooral heel nuttige inlichtingen i.v.m. luchtbescherming en ordehandhaving.

 

In het Krijgsauditoraat te Brussel konden we de strafdossiers van de Kortrijkse oorlogsschepenen Luciaan Ryckeboer en Julien Vandenbulcke inkijken. Hun dossiers zijn relatief mager gestoffeerd, maar bevatten toch heel wat interessante verklaringen en getuigenissen. We interviewden trouwens de zus van Ryckeboer en een zoon van Vandenbulcke. Deze interviews waren nuttig om hun persoon te situeren, maar leverden praktisch geen concrete informatie op i.v.m. het reilen en zeilen van de stad Kortrijk. Joris Vandorpe bracht ons wat bij over de werking van het ACW vlak voor en na de oorlog, maar was helaas op het einde van de bezetting actief bij de KAJ in Duitsland, waardoor zijn kennis over de Kortrijkse situatie beperkt is. Wat Rollegem betreft, beschikken we noch over repressiedossiers, noch over interviews. Het dossier van VNV-burgemeester Maurice Castelain mochten we niet inkijken omwille van betrokkenheid van derden. Interviews lieten we hier achterwege nadat bleek dat er ook in Rollegem enkel nog ‘familie van’ was en de ervaring ons intussen had geleerd dat dergelijke personen maar weinig kunnen bijbrengen over het concrete beleid in de bezette gemeente.

 

Dankzij familieconnecties kwam het privé-archief van Arthur Mayeur tot ons. Het geheel beperkt zich tot twee dikke mappen, maar deze bevatten toch een aantal belangwekkende documenten, die ons een goede kijk geven op de persoonlijkheid van de ex-burgemeester en zijn beleid tijdens de oorlog. Tot slot vermelden we hier nog dat we ook archiefbescheiden uit het KADOC (ACW, arrondissement Kortrijk) en het SOMA (Bestuur der controlediensten van Zwevegem) geconsulteerd en gebruikt hebben.

 

I. Bronnen

 

A. Onuitgegeven bronnen

 

 

· RIJKSARCHIEF KORTRIJK:

 

1) Modern Stadsarchief Kortrijk.

 

MSAK, I Algemeen Beheer.

*Lijst van de samenstelling van het college 1932-1944, nr. 2458.

*Briefwisseling secretariaat, uitgaande brieven 1938-1942, nr. 1248.

*Afschriften uitgaande briefwisseling 1939-1942, nr. 1257.

*Rechtszaken waarin stad Kortrijk betrokken, nr. 2863.

 

MSAK, V/14 Wereldoorlog II en zijn gevolgen.

*Berichten en waarschuwingen, nr. 2821.

*Gebeurtenissen der Meidagen 1940, nr. 2822.

*Aanslagen, sabotage,

moordaanslagen, plundering, nr. 2823.

*Gewapende inval: eigendom L. De Block, bewoond V. Tahon, 2 Juni 1943,

nr. 2825.

*Steunverleningen. Rouwbetuigingen en steungelden voor geteisterden 1943-1944, nr. 2828.

*Steunverleningen. Huisvesting van geteisterden 1943-1945, nr. 2829.

*Stedelijke soepdienst + werkkeuken 1e klas., nr. 2831.

*Verpleeg- en voedingsuitgaven voor militairen, krijgsgevangenen en vluchtelingen. Begrafeniskosten burgerlijke oorlogsslachtoffers vreemd aan de stad, nr. 2832.

*Samenstelling van hulpcomités, nr. 2833.

*Bevoorrading der bevolking, nr. 2834.

*Wetgevingen en onderrichtingen, nr 2835.

*Varia 1939-1944, nr 2836.

*Krijgsgevangenen, nr. 2843.

*Soldaten uit krijgsgevangenschap terug, nr. 2844.

*Bomaanvallen. Verslagen, opgave der beschadigde huizen, opgave der slachtoffers, maatregelen getroffen tot teraardbestelling en lijkdienst der slachtoffers, nr. 2848.

*Bomaanvallen. Briefwisseling 1943-1944. Varia 1940-1945, nr. 2849.

*Bomaanvallen. Terugbetaling van kosten voor teraardebestelling van oorlogsslachtoffers, nr. 2850.

*Instelling en werking van de bond voor bescherming tegen luchtaanvallen. Bescherming van het Cultuurbezit (boekje). Wetten en besluiten, nr. 2851.

*Groote tentoonstelling over Luchtverweer, 21 Maart 1940, nr. 2851/bis.

*Burgerlijke bescherming 1939-1954. Tentoonstelling van alles wat betrekking heeft met bescherming tegen luchtaanvallen 1940 - ... , nr. 2853.

*Burgerlijke bescherming. Bestellingen en afleveringen van materialen, gasmaskers, enz. ter bescherming tegen luchtaanvallen 1937-1941, nr. 2854.

*Burgerlijke bescherming. Verslagen over luchtaanvallen in Kortrijk en omstreken 1942-1944, nr. 2855.

*Burgerlijke bescherming 1939-1954. Algemeen kader over het aanleggen van schuilplaatsen 1939-1944, nr. 2856.

*Abnormale uitgaven 1940/45, nr. 2858.

*Inkwartiering van troepen, 1940-1944 en 1939-1940, nr. 2859.

*Inkwartiering van troepen, 1945 - 1946. Inkwartieringsmateriaal – Recuperatie,

nr. 2860.

*Oorlogsgevolgen varia, nr. 2861.

*Jachtwachters, nr. 2875.

*Duitse opeisingen en inkwartieringen 1940-1942, nr. 4786.

*Luchtbescherming, nr. 5418.

*Bestuurscomité Bond voor Luchtbescherming, nr. 5553.

*Zekerheid- en Hulpdienst. Map Luftschutz, nr. 5554.

*Luchtbescherming, nr. 7407.

*Luchtbeschermingsinstructies van 1936, nr. 7505.

*Militaire en Burgerlijke Mobilisatie: voorbereiding op WO II, nr. 7506.

*Militaire en burgerlijke opeisingen: voorbereiding op WO II, nr. 7507.

*Militaire en Burgerlijke opeisingen: tijdens WO II, nr. 7508.

*Inkwartiering, nr. 7511.

*Stukken i.v.m. aanleggen van het jodenregister 1940-1944, nr. 4643.

*Stukken i.v.m. winterhulp 1941, nr. 5087.

*Stukken i.v.m. militaire en burgerlijke opeisingen 1940-1945, nr. 7508.

 

MSAK XIII/ 3 Politiepersoneel

*Stedelijk politiekorps. Uniform, 1942–1944, nr. 2802.

*Stedelijk politiekorps. Bewapening 1942-1944, nr. 2803.

*Stedelijk politiekorps. Varia betreffende rijwielen 1943, nr. 2804.

*Stedelijk politiekorps. Hiërarchie van het politiekorps 1943–1944, nr. 2805.

*Stedelijk politiekorps. Betrekkingen met de Wehrmacht, 1941-1943, nr. 2806.

*Stedelijk politiekorps. Speciale bewakingen, 1941–1944, nr. 2807.

*Stedelijk politiekorps. Varia betreffende politieschool, 1942–1943, nr. 2808.

            *Stedelijk politiekorps. Varia betreffende plattelandspolitie 1943, nr. 2809.

*Stedelijk politiekorps. Varia 1942–1943, nr. 2810.

 

2) Modern Archief Rollegem. 

 

MAR, I Algemeen bestuur.

*Register van bekendmakingen, 1927-1970, nr. 15.

*Stukken i.v.m. het personeel, 1934-1945, nr. 16.

*Stukken i.v.m. de gemeentesecretaris, 1903-1962, nr. 19.

*Stukken i.v.m. de burgemeester 1940-1946, nr. 33.

*Akten van benoeming van de burgemeester 1904-1911-1939, nr. 34.

*Stukken i.v.m. de schepenen 1941-1944, nr. 35.

*Samenstelling van de gemeenteraad 1927-1964, nr. 36.

*Register der beraadslagingen van het schepencollege 1931-1951, nr. 39.

*Register der beraadslagingen van de gemeenteraad 1933-1953, nr. 46.

*Afschriften van uitgaande brieven 1933-1940, nr. 88.

*Afschriften van uitgaande brieven 1940-1943, nr. 89.

*Briefwisseling met de gouverneur 1940-1948, nr. 91.

*Briefwisseling met de arrondissementscommissaris 1940-1955, nr. 93.

*Briefwisseling van de burgemeester 1940-1945, nr. 95.

 

MAR, V Sociale Voorzorg. Arbeid. Pensioenen.

*Overname van “Winterhulp” door de COO 1944-1946, nr. 705.

*Stukken i.v.m. de Dienst voor Arbeidsbemiddeling 1940-1956, nr. 706.

 

MAR, VII Militie. Militaire Zaken.

*Berichten van en briefwisseling met de Duitse overheid 1940-1944, nr. 783.

*Inlichtingen over de gemeente ten behoeve van de Duitse overheid 1940, nr. 784.

*Inlichtingen betreffende de vreemdelingen in de gemeente 1940-1942, nr. 785.

*Luchtbescherming 1935-1955, nr. 789.

*Bommen en bombardementen 1942-1950, nr. 790.

*Nacht- en telefoonwacht 1941-1942, nr. 791.

*Boerenwacht 1941-1943, nr. 792.

*Oorlogsresten en -buit 1940-1944, nr. 793.

*Uitlening van Duitse paarden aan de inwoners 1940-1942, nr. 794.

*Stukken i.v.m. het Krijgsauditoraat en de Staatsveiligheid 1944-1947, nr. 796.

*Staten van abnormale uitgaven veroorzaakt door de oorlog 1947, nr. 799.

*Mobilisatie 1936-1940, nr. 804.

*Naamlijsten van de inwoners die opgeëiste goederen leverden (met stukken daaromtrent) 1938-1941, nr. 815.

* Naamlijsten van de inwoners die opgeëiste goederen leverden (met stukken daaromtrent) 1942-1944, nr. 816.

*Lijst van varkens 1940-1941, nr. 817.

*Opeising van paarden 1939-1945, nr. 818.

*Inkwartieringen 1941-1944, nr. 822.

*Oorlogsschade 1940-1944, nr. 832.

*Schade aan gebouwen 1940-1946, nr. 833.

*Oorlogsslachtoffers 1940-1963, nr. 838.

*Vluchtelingen 1939-1948, nr. 840.

*Verzetslieden 1944-1950, nr. 847.

*Militaire graven 1940-1970, nr. 851.

*Onderrichtingen en briefwisseling van de diensten voor ravitaillering en rantsoenering 1940-1948, nr. 854.

*Personeel van de diensten voor ravitaillering en rantsoenering 1940-1942, nr. 855.

*Richtlijnen betreffende de prijzen 1940-1941, nr. 857.

*Rantsoenering van aardappelen 1940-1941, nr. 859.

*Verdeling van boter en melk (met lijsten) 1940-1941, nr. 864.

 

MAR, XIV Politie. Brandweer.

            *Persoonlijke dossiers van veroordeelden 1945-1950, nr. 1237.

*Dossier van veldwachter J.Lesaffre 1942-1946, nr. 1266.

*Dossier van hulpagent J.Wyckaert 1942-1943, nr. 1267.

*Briefwisseling van de veldwachter 1942-1957, nr. 1273.

*Stukken i.v.m. de jachtwachter 1941-1950, nr. 1277.

*Overeenkomst tussen Moeskroen en Rollegem betreffende de hulpverlening ingeval van brand en stukken daaromtrent 1940-1943, nr. 1280.

 

 

· STADHUIS VAN KORTRIJK:

 

GMKOR, Register der beraadslagingen van de gemeenteraad van Kortrijk, 1938-1946.

 

SCKOR, Register der beraadslagingen van het schepencollege van Kortrijk, 1938-1946.

 

 

· PROVINCIAAL ARCHIEF BRUGGE:

 

1) Kabinetsarchief van de gouverneur.

 

KAG, Benoemingsdossiers.

*Benoemingsdossier van de burgemeester te Kortrijk 1938-1950, nr. PB 2001/22.

*Benoemingsdossier van de burgemeester te Rollegem 1939-1942, nr. PB 2001/27.

*Benoemingsdossier van de schepenen te Rollegem 1941-1944, nr. PB 2001/75.

*Benoemingsdossier van de schepenen te Kortrijk 1942-1947, nr. PB 2001/77B.

 

KAG, Burgemeestersvergoedingen.

*Vergoedingen, bundel Kortrijk 1941-1944, nr. PB 2001/80.

 

2) Archief van de 1ste Afdeling.

 

EA, Rubriek 53-1940, Gemeentezaken.

*Inlichtingstabellen betreffende de houding van de leden der schepencolleges tijdens de oorlogsgebeurtenissen 1940, nr. PB 1996/14.

 

EA, Rubriek 56-1941, Veldwachters.

*Indisponibiliteitsstelling van den veldwachter Alberic Moreau van Rollegem 1941, nr. 1996/60.

 

EA, Rubriek 65-1941, Politie.

*Onderzoek samenstelling politie in West-Vlaanderen,1941, nr. PB 1996/71.

*Sabotage. IJzer en kabelwacht. Samenstelling en kosten van bewakingsdienst 1940-1941, nr. PB 1996/72 A.

*Kortrijk. Getalsterkte politie,1941, nr. PB 1996/72.

*Politie, relletjes 1941, nr. PB 1996/73.

 

EA, Rubriek 78-1941, Luchtbescherming.

            *Herinrichting van de ZHD te Kortrijk en Roeselare, nr. PB 1996/103.

*Heringerichte ZHD, nr. PB 1996/105.

*Verslagen nopens den toestand der PLB in West-Vlaanderen, nr. PB 1996/106.

 

EA, Rubriek 55-1942, Politieofficieren.

*Kortrijk, benoeming adjunct politiecommissaris De Soete, nr. PB 1996/126.

 

EA, Rubriek 56-1942, Veldwachters.

*Rollegem, benoeming veldwachter Jeroom Lesaffre, nr. PB 1996/127.

 

EA, Rubriek 53-1943, Gemeentezaken.

            * Ontwerp tot oprichting van Groot-Kortrijk en Groot-Moeskroen, nr. PB 1996/141.

 

EA, Rubriek 54-1943, Gemeentelijke politie.

*Rollegem. Benoeming van 1 tijdelijke politieagent (J. Wyckaert-ingetrokken), nr. PB 1996/143.

*Kortrijk. Benoeming van politieagenten op proef, nr. PB 1996/145.

 

EA, Rubriek 54-1944, Gemeentelijke politie.

*Kortrijk. Aanpassing van het kader, nr. PB 1996/162.

*Kortrijk. Aanstelling van 8 gewone hulpagenten, nr. PB 1996/162.

*Kortrijk. Aanstellingen en bevorderingen, ontslagen, nr. PB 1944/20.

*Rollegem. Aanstelling van 3 gewone Hulpagenten, nr. PB 1944/21.

 

EA, Rubriek 55-1944, Politieofficieren.

*Kortrijk. In disp. Stelling adj. com. Deltour, nr. PB 1944/23.

*Kortrijk. Begeven plaats adj. pol. com. Onder de bezetting, nr. PB 1944/23.

 

EA, Rubriek 56-1944, (Hulp)veldwachters-jachtwachters.

*Jachtbescherming. Toegevoegde veldwachters. Benoeming. Algemeen dossier, nr. PB 1944/26.

*Getalsterkte van de plattelandspolitie (Besl. 3.9.42), nr. PB 1944/30.

 

 

· ARCHIEF IN EIGEN BEZIT:

 

Interview door auteur met Margaretha Ryckeboer, 04/07/2002.

 

Interview door auteur met Lucas Vandenbulcke, 25/06/2002.

 

Interview door auteur met Joris Vandorpe, 28/06/2002.

 

Privé-archief van Arthur Mayeur.

 

 

· KATHOLIEK DOCUMENTATIE- en ONDERZOEKSCENTRUM:

 

Archief Algemeen Christelijk Werkersverbond Arrondissement Kortrijk.

 

ACWKOR, Afdeling 2: Het arrondissementswerkersverbond tijdens Wereldoorlog II.

*Vergaderingen van het arrondissementeel hoofdbestuur. Verslagen, nota's, briefwisseling, vergaderstukken, 1940-1940, nr. 2.1.

 

 

· STUDIE- en DOCUMENTATIECENTRUM OORLOG EN HEDENDAAGSE MAATSCHAPPIJ

 

SOMA, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid, Bestuur der   Controlediensten.

*Proces-verbalen, leveringsstaten, dienstorders, correspondentie van het Bestuur der Controlediensten Zwevegem, nr. AA 78.

 

· AUDITORAAT-GENERAAL BIJ HET MILITAIR GERECHTSHOF TE  BRUSSEL

 

Strafdossier van Luc Ryckeboer (arrest Hof Gent van 28/09/1946).

 

Strafdossier van Juliaan Vandenbulcke (vonnis Krijgsraad Kortrijk van 08/11/1945).

 

 

B. Uitgegeven bronnen

 

Belgisch staatsblad, 1935-1940.

 

Verordnungsblatt des Militärbefehlshabers in Belgien und Nordfrankreich für die besetzten Gebiete Belgiens und Nordfrankreichs, herausgegeben vom Militärbefehlshaber (Militärverwaltungschef), 1940-1944.

 

 

II. Werken

 

A. Onuitgegeven werken

 

 

B. Uitgegeven werken

 

 

Lijst van de gebruikte afkortingen

 

ACV: Algemeen Christelijk Vakverbond

ACW:  Algemeen Christelijk Werkersverbond

ACWKOR:  Achief Algemeen Christelijk Werkersverbond, arrondissement Kortrijk

BWP:  Belgische Werkliedenpartij

Cf. infra:  zie verder in dit werk

Cf. supra:  zie hoger in dit werk

COO:  Commissie van Openbare Onderstand

DeVlag: Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap

EA:  Archief van de Eerste Afdeling

enz.:  enzovoort

f.: folio

FG:  'Feldgendarmerie'

FK:  'Feldkommandantur'

GFP: 'Geheime Feldpolizei'

GMKOR: Register der beraadslagingen van de Kortrijkse gemeenteraad

i.v.m.:  in verband met

KAG: Kabinetsarchief van de gouverneur

KB:  Koninklijk Besluit

KK:  'Kreiskommandantur'

MAR: Modern Archief Rollegem

MSAK: Modern Stadsarchief Kortrijk

MV:  'Militärverwaltung'

m.a.w.:  met andere woorden

nr.:  nummer (van de archiefbundel)

o.a.: onder andere

OFK: 'Oberfeldkommandantur'

OK: 'Ortskommandantur'

OKH: 'Oberkommando des Heeres'

PLB:  Passieve Luchtbescherming

SCKOR: Register der beraadslagingen van het Kortrijkse schepencollege

s.d.: 'sine dato' (zonder datum)

SS:  'Schutz-Staffeln'

TBW:  Territoriale Burgerlijke Wacht

t.o.v.: ten opzichte van

Verdinaso:  Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen

VNV:  Vlaams Nationaal Verbond

ZHD: Zekerheids- en Hulpdienst

 

home lijst scripties inhoud vorige volgende