Hector & Caecilia - of - De contemporaine Nederlandse Berlioz-receptie naar het tijdschrift Caecilia 1844-1874, ingeleid en verklaard. (Sipke M. Hoekstra)

 

home lijst scripties inhoud vorige volgende  

 

Bijlagen

 

Bijlage 1 Concertprogamma’s in de vier grote steden. 1853 en 1854

 

Verantwoording en uitleg

 

In onderstaande overzichten heb ik geprobeerd weer te geven wat de verhouding op de Nederlandse programma’s was tussen Duitse, Nederlandse, Franco-Italiaanse en overige werken met een symfonische bezetting. Ik heb daartoe van enkele jaren de in Caecilia opgenomen progrmma’s vervat in iets triviaals als schema’s. Het gaat om de jaren 1853 en 1854, twee aanéénsluitende jaren, samenvallend met jaargangen X en XI van Caecilia. Omdat de informatie over concerten buiten de tegenwoordige Randstad te schaars was, maar ook te onregelmatig binnenkwam om het representatief te mogen veronderstellen, heb ik mij beperkt tot de vier grote steden in het westen des lands. 

Het is van belang hier te onthouden, dat niet van ieder concert in de door mij bestudeerde vier steden een recensie is opgestuurd naar Caecilia. Ik heb de indruk dat Amsterdam het best gecovered is. Daardoor kan dus een geheel vertekend beeld ontstaan. In elk geval een niet honderd procent nauwkeurig. Dat ik de overzichten toch opneem in dit onderzoek, is omdat ik meen dat zij, ondanks de vermoedelijke inaccuratie, nog steeds wel een relatief betrouwbaar beeld geven van de verhouding in programmering tussen Duits en Franco-Italiaans.

In de overzichten heb ik de kamermuziek, die immers ook voorkwam op de concertprogrmma’s van de negentiende eeuw, buiten beschouwing gelaten. Ten eerste omdat het mij primair te doen is om een beeld van de verhouding Duits/Franco-Italiaans voor symfonische bezetting weer te geven. Ten tweede omdat Berlioz nauwelijks kamermuziek schreef en tenslotte omdat de geprogrammeerde kamermuziek te heterogeen van genre was.Laat ik volstaan met de volgende impressie.

Wanneer bijvoorbeeld een pianoconcert opgenomen was in de programmering, dan kreeg de de solist wat ruimte om solo een stuk te spelen, waarschijnlijk naar eigen keuze. We hebben het dan niet over sonate’s, maar korte stukjes, veelal door de solist zelf geschreven. Schubert was ook erg populair, en vanaf 1853 zien we Chopin en Liszt regelmatig vertolkt worden.

Vaak ook traden solo-violisten op die met name Franco-Italiaans repertoire brachten. Dikwijls eigen fantasieën over bekende opera-thema’s. 

Wanneer er aria’s in het programma opgenomen werden, werden er ook vaak liederen geprogrammeerd. Ook hier is Schubert erg populair. Liederen van Schumann of andere Duitsers ziet men (tot 1855) niet en nauwelijks. Nederlandse liederen wil men daarentegen nog wel eens tegenkomen.

Het komt soms voor dat niet nader genoemde instrumentalisten (uit het orkest zelf?) ruimte in de programmering vullen met overwegend Franco-Italiaanse ensemblemuzieken. Vrijwel zonder uitzondering opera-potpourrietjes of –fantasietjes.

“Hogere” kamermuziekenfenomen als strijkkwartetten en pianotrio’s hadden geen plaats op deze concerten. Voor de strijkkwartetten bestond bijvoorbeeld een geheel eigen circuit, de zogenaamde “strijkkwartetten  soirées”, die ook hun eigen bespreking hadden in Caecilia. Wat de habitat van de  pianotrio’s, -kwartetten en –kwintetten was, is mij niet geheel duidelijk. Misschien was dit in de bestudeerde periode toch meer nog een huiszaak.

Ook zou men zich bijvoorbeeld af kunnen vragen waarom ik Franse en Italiaanse muziek tot Franco-Italiaanse muziek heb samengevoegd. Ik heb dat gedaan omdat beide stijlen zich bedienen van hetzelfde, of in ieder geval nauw verwant, idioom. Daarnaast bestond er veel muzikale kruisbestuiving plaats en waren bijvoorbeeld veel Italiaanse componisten werkzaam in de Franse hoofdstad. Wat natuurlijk ook weer veel met het eerste verband houdt.

De samenvoeging van Franse en Italiaanse muziek is dus voornamelijk een idiomatische, het scheiden van de overige een geografische. Dat lijkt vreemd, maar de keus wordt alleszins legitiem, wanneer men zich realiseert dat geen van de Franse of Italiaanse componisten mij bekend buiten het eigen idioom schreef. Kijkt men andersom naar de verrichtingen van bijvoorbeeld Duitse componisten als Weber, Spohr en zelfs de jonge Wagner, dan zijn deze heel goed in het Franco-Italiaanse idioom te plaatsen. Het werk van de Deen Gade daarentegen is bijvoorbeeld weer tamelijk Duits-georiënteerd. Om het geheel nu zo overzichtelijk mogelijk te houden, heb ik Duitsers allen, louter op grond van nationaliteit, Duitsers gehouden, Nederlanders Nederlanders en de overige nationaliteiten eenvoudigerwijs samengevoegd onder de noemer ‘overig.’

Het ware wellicht verdedigbaar geweest bij iedere stad de programmering te splitsen naar de afzonderlijke orkesten, om nog weer tussen de orkesten verschil in repertoire te kunnen bestuderen. Naar mijn idee zou dit echter een te gefragmenteerd beeld op hebben geleverd, terwijl ik hier juist overzicht wil scheppen. Bovendien zou ik aan het doel voorbijgaan dan. Het onderzoeksonderwerp is tenslotte niet repertoire-verschil tussen orkesten, maar het corpus aan repertoire van de voornaamste orkesten.

Tenslotte: regelmatig zal de oplettende lezer stukken onder licht of zwaar variërende namen tegenkomen. De reden daarvoor is dat ik ervoor heb gekozen de naamgeving zoals deze voorkomt in de berichtgeving van Caecilia over te nemen. Daardoor ontstaat niet alleen een aardig tijdsbeeld, maar, in het geval van opera of hun autonoom op concertprogrammas verschijnende ouvertures, ook een interessant beeld van in welke taal zij hier te lande de grootste bekendheid genoten. De oplettende en bovendien kundige lezer zal bovendien met name wat betreft de ‘opusnummers’ van Haydn en Mozart ( respectievelijk de Hoboken- en de Köchel-catalogi moesten nog inburgeren) heel wat aardigheden tegenkomen. Wederom met het oog op authenticiteit heb ik hierin niet ingegrepen.

 

Het repertoire

 

Fig. 1. Herkomst Programmering zoals voorkomend in Caecilia

1853

1.1 Symfonieën

 

1.1.a Duitse symfonieën

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

André, J.A.

-

-

“Symfonie”

-

Beethoven, L. v.

No.2

No.5

No.3

No.3

 

No.3, twee maal

No.6

No.5

No.4

 

No.4

-

-

-

 

No.5

-

-

-

 

No.6

-

-

-

 

No.7

-

-

-

Fesca, F.E.

No.2

-

-

-

Haydn, J.

Op.89 [?]

-

-

Symphonie Militaire

Maurer, L.

No.1

-

“Symfonie in f”

-

Mendelssohn, F.

-

No.3

-

No.4

 

-

No.4

-

-

Mozart, W.A.

Op.38 in C, [Jupiter?]

twee maal

-

-

In C [Jupiter?]

 

“No.3, op 24” [?]

-

-

-

Romberg, B.

“op.28”

-

-

-

Schumann, R.

“Symfonie”

No.2

No.3, twee maal

No.3

Wuerst, [?]

“Preissymphonie”

-

-

-

 

1.1.b Franse symfonieën

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Onslow, G.

No.1

-

-

-

 

No.3

-

-

-

Spohr, L.

“Symfonie”

No.1

-

-

 

 

1.1.c. Nederlandse symfonieën

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Hutschenruyter, W.

-

-

-

“Symphonie”

 

 

1.1.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Gade, N.

-

-

No.3

No.3

Litoff, H.

Symphonie Nationale

Hollandaise

-

-

Symphonie Nationale

Hollandaise

 

 

1.2 Ouvertures

 

1.2.a Duitse ouvertures

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

André, J.A.

Die Hussiten vor Naumburg

-

-

-

Beethoven, L. v.

Egmond, twee maal

Leonore [III?]

Leonore III

“groote ouverture in C, op.124” [Weihe des Hauses]

 

Koenig Stefan

Op.115 [Namensfeier]

In C, op.124 [Weihe des

Hauses]

“Ouverture”

 

Fidelio

-

Fidelio

Leonore [III?]

 

-

-

-

Koenig Stefan

Hummel, J.N.

“Ouverture”

-

-

“Ouverture”

 

Johann von Finnland

-

-

-

Kalliwoda, J. W.

“Ouverture”

-

-

-

Lindpaintner, P.J.

Hiltrude

-

Le Vampyr

-

 

Joko

-

-

-

 

Abram’s Opfer

-

-

-

 

Le Vampyr

-

-

-

Mendelssohn, F.

Fingalshöhle, twee maal

-

Zum märchen von

der schöne Melusine

“Ouverture”

 

Heimkehr aus der Fremde

-

-

-

 

Zum märchen von der

schöne Melusine

-

Meerestille

-

 

Meerestille

-

-

-

 

Der Sommernachtstraum

-

-

-

Mozart, W.A.

Don Giovanni

-

Don Juan

Zauberfloete

 

Clemenza di Tito

-

-

-

 

Zauberfloete, twee maal

-

-

-

 

Die Entführung

-

-

-

Ries, F.

Ouverture et Marche Triomphale

-

-

“Ouverture”

Reissiger

Die Felsenmühle

-

-

-

Romberg, B

Don Mendoza

-

-

-

 

“Concert-ouverture”

-

-

-

Schmitt, A.

“Ouverture op.46”

-

-

-

Schumann, R.

Genoveva

-

Genoveva

-

Spohr, L.

“Concert-ouverture”

Mac Beth

-

-

Wagner , R.

-

-

Tannhäusser, twee maal

-

Weber, C.M. von

Beherrscher der Geister

Beherrscher der Geister

Preciosa

-

 

Freyschuetz

Freyschuetz

Freyschuetz

-

 

Euryanthe

Oberon

Euryanthe

-

Winter, P. von

Das unterbrochene Opferfest

-

-

-

 

 

I.2.b Franse en Franco-Italiaanse ouvertures

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Berlioz, H.

Le roi lear

-

-

-

Boieldieu, F.A.

Jean de Paris

-

-

-

Berou, A.

“Concert-ouverture”

-

-

-

Cherubini, L.

Les deux Journées, twee maal

Les deux Journées

Lodoïska

-

 

Anacréon

-

-

-

Méhul, E.N.

Joseph

-

-

-

Onslow, G.

Guise

-

-

-

Spontini, G.

La Vestale

-

La Vestale

-

 

I.2.c Nederlandse ouvertures

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Bree, J. van

“Concert-ouverture”, twee maal

-

-

“Ouverture”

 

“Feest-ouverture”, twee maal

-

-

-

 

I.2.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Sterndale Bennett, W.

Najaden

Najaden

-

 

Najaden

Gade, N.

-

-

-

“Ouverture”

Litolff, C. H.

-

Robespierre

Robespierre

-

 

1.3 Soloconcerten

 

1.3.a Duitse soloconcerten

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Beethoven, L. v.

“Pianoconcert”

-

No.3

-

Hummel, J.N.

 

“Pianoconcert”

-

“Pianoconcert”

Mendelssohn, F.

“Pianoconcert”

No.2

No.2

“Pianoconcert”

 

No.2

-

-

-

Mayer, E.

“Pianoconcert”

-

-

-

Mayseder, J.

“Vioolconcert”

-

-

-

Romberg, B.

“Vioolconcert”

-

-

“Concert”

Schumann, R.

“Concert-allegro” [357]

[op..92]

“Concert-allegro”

[op..92]

“Concert-allegro”

[op..92]

Pianoconcert in a, twee maal

Weber, C.M. von

“Klarinetconcert”

-

Klarinetconcert no.2

-

 

1.3.b Franse en Franco-Italiaanse soloconcerten

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Bériot, C.A. de

Vioolconcert no.3

-

-

-

Vieuxtemps, H.

“Vioolconcert”

-

“Vioolconcert”

-

 

“Vioolconcert”

-

-

-

 

1.3.c Nederlandse soloconcerten

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

-

-

-

-

-

 

1.3.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

-

-

-

-

-

 

 

1.4 (Concert)aria’s, oratoria, opera

 

1.4.a Duits

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Beethoven, L. v.

Christus am Öelberg

[Oratorium]

Ah, perfido!

[concert-aria op.65]

-

-

Haydn. J.

Aria’s uit Die Schöpfung

-

-

-

 

Aria uit de Schöpfung

-

-

-

Mendelssohn, F.

Die erste Walpurgisnacht

Elias [Oratorium]

Paulus [Oratorium]

Paulus [Oratorium]

 

“Concert-aria”, twee maal

-

-

-

Mozart, W.A.

Aria’s uit Figaro

Aria’s uit “Don Juan”

Aria’s uit “Don Juan”

Aria uit Don Giovanni

 

Aria’s uit Don Giovanni

Aria uit Figaro

Aria’s uit

Die Zauberflöete

-

 

Aria’s uit “Tito”

-

-

-

Spohr, L.

Aria uit Faust

Aria uit Faust

Aria uit Faust

-

Weber, C.M. von

Aria uit Der Freyschütz

--

-

-

 

 

1.4.b Frans en Franco-Italiaans

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Auber, D.

Aria uit Le Serpent

-

-

-

 

Aria uit la Muette de

Portici

-

-

-

 

Aria uit Le Domino Noir

-

-

-

 

Si j’étais Roi,

[Opera, compleet]

-

-

-

Bellini, V.

Cavatina uit Norma

-

-

-

Boieldieu, F.A.

La Fête [du village voisin, opera,compleet]

-

-

-

Donizetti, G.

Aria uit Lucia di

Lammermoor

La Favorite [Opera]

Aria uit La Favorite

-

 

Aria uit Lucrèce Borgia

-

-

-

 

Ballade uit

Lucrèce Borgia

-

-

-

 

Cavatine uit la Favorite

-

-

-

Halévy, J.F.F.

Cavatine uit La Juive

Aria uit La Juive

Aria’s uit La Juive

Aria’s uit La Juive

 

Reine de Chypre [Opera, compleet]

La Juive [Opera]

Reine de Chypre

[Opera]

-

Méhul, E.N.

Joseph [Opera, compleet]

-

-

-

Mercadante, G.S.R.

Aria uit Il

“Guiramento”

[Il Giuramento]

-

-

“Aria”

Meyerbeer, G.

La Prophète

[Opera, compleet]

Robert le Diable [Opera]

-

-

Onslow, G.

“Aria”

Aria uit Dona Garitea

Aria uit Dona

Garitea

-

Rossini, G.

Aria uit

“Italianen in Algiers”

Aria uit “Italianen in Algiers”

Aria uit

“Italianen in Algiers”

Aria’s uit La Generentola

 

Aria uit Seramis

Aria uit “Willem Tell”

Aria uit

La Generentola

-

 

Aria uit Tancredi

-

Aria uit Il Barbiere

-

 

Aria uit La Gaza Ladra

-

-

-

 

Aria uit Dona del Lago

-

-

-

 

Othello [Opera, compleet]

-

-

-

 

Aria uit Il Barbiere

-

-

-

 

Cavatina uit

La Generentola

-

-

-

Sacchini, A. [+1786!]

Aria uit Oedipe à

Colonne

-

-

-

Verdi, G.

Aria uit Jerusalem

-

-

-

 

1.4.c Nederlands

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Verhulst, J.

-

-

-

“Concert-aria”

 

1.4.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

-

-

-

-

-

 

Fig. 2. Herkomst Programmering zoals voorkomend in Caecilia 1854

 

 

2.1 Symfonieën

 

2.1.a Duitse symfonieën

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Beethoven, L. van

No. 1

No. 3

No. 2

No. 2

 

No. 2

No. 4

No. 5

No. 9 [!]

 

No. 4

No. 5

No. 7

-

 

No. 7

No. 8

-

-

Fesca,  F.E.

No. 2

-

No. 2

-

Haydn, J.

Op.98 in Es, twee maal

-

“Symphonie in D”

-

 

“Symphonie”

-

-

-

Krommer, F.

Op.105

-

-

-

Maurer, L.

“Symphonie”

-

-

-

Mozart, W.A.

Op.58 [?]

-

“Jupiter”

-

 

-

-

Symphonie in D, op 88. [?]

-

Mendelssohn, F.

No. 3

No. 3

-

No. 3

Reissiger, K.G.?

-

-

“Symphonie”

-

Romberg, B.

“Treursymphonie”

-

-

-

Schumann. R.

No. 3

No.4 in d “nieuw”

-

No. 2

 

No. 4

-

-

No. 4

Spohr, L.

No.1

No.4

-

-

 

“Die Weihe der Toene”

-

-

-

Würst, [?]

“Preissymphonie”

-

-

“Preissymphonie”

 

 

2.1.b Franse symfonieën

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

 

2.1.c Nederlandse symfonieën

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Kufferath,

-

-

“Symphonie”

-

Verhulst, J.H

Op.46

-

-

-

 

2.1.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

 

 

2.2 Ouvertures

 

2.2.a. Duitse ouvertures

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Beethoven, L. van

Op.115 [Namensfeier]

Egmont

Eleonore [Leonore III?]

Corolian

 

Corolian

-

Leonore I

Egmont, twee maal

 

Fidelio

-

Koenig Stephan, twee maal

-

 

“Leonore” [III?]

-

Fidelio

-

 

“Leonora” [III?]

-

 

-

 

Die Geschoepfe des Prometheus

-

-

-

Fischer, F.H.

“Ouverture”

 

 

 

Gluck, C.W. von

Iphiginie

-

-

-

Hummel, J.N.

“Ouverture”

-

“Ouverture op.101”

-

Kalliwoda, J.W.

 

 

Ouverture No.2 op. 44

 

Lindpaintner,

Kunstsinn und Liebe

Le Vampyr

-

-

 

Timantea

Faust

-

-

Marschner, H.

Der Vampyr

-

-

-

Mendelssohn, F. 

Melusine, twee maal

Melusine

Zum Sommernachtstraum

Sommernachtstraum

 

Fingalshöhle

Meerestille

-

Meerestille

 

Sommernachtstraum

Sommernachtstraum

-

“Zomernachtsdroom”

 

-

Die Hebriden

 

-

Mozart, W.A.

Figaro, twee maal

Zauberflöte

Zauberflöte

Zauberflöte

 

“Don Juan”

-

-

-

 

Tito, twee maal

 

 

 

Reissiger,

Die Felsenmühle

Nero

-

Néro

Ries, F.

La Fiancée du Brigand

-

-

Die Braut von Messina

Romberg, A.

“Concert-ouverture”

-

-

-

 

Don Mendoza

-

-

-

Schmitt, A.

Ouverture op.46

-

-

-

Spohr, L.

Jessonda

-

-

-

 

“Ouverture”

-

-

-

Weber, C.M. von

“Jubel-ouverture”

-

“Jubel-ouverture”

Oberon

 

Beherrscher der geister

-

Freyschuetz

-

 

Freyschuetz

-

Euryanthe[358]

-

 

Euryanthe

-

-

-

 

Oberon

-

-

-

Wagner, R.

Rienzi

-

-

-

 

2.2.b Franse en franco-italiaanse ouvertures

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Auber, D.

-

-

La muette de Portici

-

Berlioz, H.

Le roi Lear

-

-

-

Boieldieu, F.A.

La dame blanche

-

-

-

Cherubini, L.

Les Abencerages

-

-

-

 

Anacréon

-

Anacréon

-

Meyerbeer, G.

Struensée

Struensée, twee maal

-

-

Onslow, G.

Guise

-

-

-

 

Le Colporteur

-

-

-

Rossini, G.

-

-

-

Wilhelm Tell

Spontini, G.

Ferdinand Cortez

 

 

 

 

2.2.c Nederlandse ouvertures

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Bertelman, J.G.

Cantate-ouverture

-

-

-

Bree, J. van

“Ouverture”

-

-

-

Eyken, J.A.

-

-

-

“Ouverture”

Hutschenruyter, W.

-

-

-

“Ouverture”

Verhulst, J.

-

-

“Ouverture in c’

-

 

2.2.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Gade, N.

Scottisch Overture

-

-

Nachklange von Ossian

Saloman, S [Deens]

-

Das Diamantkreuz

-

-

Sterndale Bennett, W. [Engels]

Die Najaden

-

-

Die Najaden

 

 

NB Het Nederlandse aandeel in de programmering van ouvertures is 1854 met 500% gestegen ten opzichte van 1853!!

 

2.3 Soloconcerten

 

2.3.a Duitse soloconcerten

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Beethoven, L. van

-

-

-

Pianoconcert No.5

Kalliwoda, J.W.

-

-

Introduction, variations et rondeau op.71

-

Kummer, F.A.

Concertino voor cello

-

-

-

Mendelssohn, F.

Pianoconcert in d

Pianoconcert in g

Pianoconcert in g, twee maal

Pianoconcert No.1, twee maal

 

-

-

Vioolconcert. [in e?]

-

Romberg, B.

-

-

-

“Cellocconcert”

Schumann, R.

Concert-allegro

-

-

-

Weber, C.M. von

Konzertstueck in F

-

2e klarinetconcert

-

 

Adagio en rondo uit klarinetconcert no.2

-

-

-

 

 

2.3.b Franse en franco-italiaanse soloconcerten

 

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Bazzini, A.

-

-

Vioolconcert No.3

“Vioolconcert”

Bériot, C. de

“Vioolconcert”

-

-

-

Léonard, H.

Vioolconcert No.3

“Concertino”

-

-

Rode, P.

Vioolconcert No.10

 

 

 

Vieuxtemps, H.

Delen uit vioolconcert No.3

“Adagio en rondo” [uit no.3?]

Vioolconcert No.3

“Vioolconcert” [no.3?]

 

2.3.c Nederlandse soloconcerten

 

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Bree, J.B. van

Concertino voor twee fluiten

-

-

-

 

2.3.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

 

 

2.4 (Concert-)aria’s, oratoria, opera

 

2.4.a Duits

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Beeethoven, L. van

Mis in D [Missa Solemnis] compl.

-

-

-

 

“Concert-aria” [Ah, Perfido! Op.65]

-

-

-

 

Aria uit Fidelio

-

-

-

Haydn, J.

Aria uit “Die Schöpfung”

-

-

Die Jahreszeiten, oratorium, compl.

Mendelssohn, F.

-

Paulus, oratorium, compl.

-

Elias, oratorium, compl.

 

-

-

-

Aria uit Elias

Mozart, W.A.

Aria uit La clemenza di Tito

“Aria”

Aria uit Die Zauberflöte

Aria uit Figaro

 

-

“Concert-aria”

Scene en aria uit Figaro

-

Spohr, L.

-

“Concert-aria”

-

-

Weber, C.M. von

Aria uit Freyschuetz

-

Aria uit Oberon

Aria uit Freyschuetz

 

Aria uit Oberon

-

-

-

 

2.4.b Frans en franco-italiaans

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Auber, D.

Aria uit la Muette de Portici

-

-

Aria uit Le Serment

 

Aria uit l’Ambassadrice

-

-

-

 

Aria uit la Muette de Portici

-

-

-

Bellini, V.

Aria uit Norma

Aria uit I Puritani

-

Aria uit La Somnambule

 

Aria uit I Puritani

-

-

-

 

Aria uit La Somnambule

-

-

-

Bériot, C.A. de

-

“Aria”

-

-

Donizetti, G.

Aria uit Lucia di Lammermoor

Cavatine uit Lucretia Borghia

Romance uit La Favorite

Romance uit La Favorite

 

Aria uit Lucia di Lammermoor

-

-

-

 

Aria uit La Favorite

-

-

-

 

Duet uit La Favorite

-

-

-

Halévy, J.F.F.

Scene en aria uit La Juive, twee maal

Aria uit Le juif errant

“Air” uit La Juive

Aria uit La Juive

 

Aria uit La Juive

-

-

-

 

“Muzijk uit Guido et Ginevra”

-

-

-

 

-

Aria uit Les mousquetaires de la reine

-

-

Herold, F.

Aria uit Le pré aux clercs

-

-

-

Labarre, T.

-

-

-

Aria uit Les deux familles

Méhul, E.N.

Aria uit Joseph

Aria uit Joseph

Aria uit Joseph

Aria uit Joseph

Meyerbeer, G.

Cavatine uit Robert le Diable

-

Cavatine uit Les Huguenots

-

 

Cavatine uit Robert le Diable

-

“Groot-aria” uit Robert le Diable

-

 

Cavatine uit Les Huguenots

-

-

-

 

Romance uit le Prophète

-

-

-

Rossini, G.

Aria uit Seramide

Duet uit Wilhelm Tell

-

“Groot-aria” uit La generentola

 

Recitatief en romance uit Wilhelm Tell

Aria uit Il Barbiere

-

-

 

Aria uit Robert Bruce

Aria uit Robert Bruce

-

-

Verdi, G.

Aria uit Ernani

Cavatine uit Ernani

-

Recitatief en cavatine uit Ernani

 

2.4.c Nederlands

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

?

-

-

Recitatief en aria uit Guillaume d’Orange

-

 

2.4.d Overig

 

 

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Rotterdam

Balfe, M.W. [Iers]

Aria uit “La Bohémienne”

-

-

-

Handel, G.F.

-

Salomon [oratrium, compleet]

-

-

 

 

Bijlage 2 Drie seizoenen repertoire van de Hoogduitsche Opera te Rotterdam.

 

Eerste symptomen van een verschuiving in oriëntatie?

 

Fig. 1. Het toneelseizoen 1861-1862.[359] (Ik heb de volgorde aan gehouden van Caecilia, welke mogelijkerwijs chronologisch, op grond van uitvoering, is?)

Opera

Componist

Aantal opvoeringen

Fidelio

Beethoven

8

Zauberflöte

Mozart

4

Figaro’s Hochzeit

Mozart

4

Don Juan

Mozart

2

Euryanthe

Weber

3

Der Freyschütz

Weber

2

Tannhäuser

Wagner

4

Der Nachtlager in Grenada

Kreutzer

2

Martha

Flotow

6

Die Hugenotten

Meyerbeer

2

Norma

Bellini

3

Der Troubadour

Verdi

7

Hans Heiling

Marschner

4

Jessonda

Spohr

5

Der Wasserträger

Cherubini

5

Die Entführung

Mozart

2

Der  Wildschütz

Lortzing

6

Der Waffenschmied

Lortzing

3

Die Weisse Dame

Boieldieu

1

Die Puritaner

Bellini

2

Der Liebestrank

Donizetti

1

 

Enige opvallende zaken:

 

1) Ten ovevloede: alle titels zijn, conform eerder beschreven gebruik, verduitst en de libretti dito vertaald.

2) De meest frequent opgevoerde opera is een relatief antieke, namelijk Beethoven’s Fidelio, voltooid in 1814.

3) De meest frequent opgevoerde opera-componist is Mozart, die in 1865 reeds 74 jaar geleden overleed, met in totaal 12 opvoeringen.

4) Er zijn 21 verschillende opera’s opgevoerd. Van die 21 zijn 7 van Franco-Italiaanse komaf. Dat is een derde. Men zou een dergelijk proportie niet verwachten bij de Hoogduitsche Opera, maar we moeten niet vergeten dat iedere opera waarvan een Duitse vertaling bestond potentieel materiaal voor dit Rotterdamse gezelschap was. Van belang is hier het stilistische aspect: een derde van het repertoire is niet Duits georienteerd.

5) Daarmee samenhangend: Er zijn 15 verschillende componisten. Van hen zijn 6 van Franco-Italiaanse afkomst. Dat is meer dan een derde.

6) Er zijn 55 opvoeringen van Duitse componisten, 21 van Franco-Italiaanse. Ook hier een verhouding van ongeveer 1 staat tot 3. Aan de hand van dit seizoen mogen we dus inderdaad vasstellen dat Duits werk, althans bij het Hoogduits gezelschap, overheerst. Maar nog niet eens in die mate dat men dat misschien zou vermoeden.

 

Fig. 2. Het toneelseizoen 1862-1863.[360] (De opsomming is nu, conform Caecilia, kwantitatief aflopend)

 

Opera

Componist

Aantal opvoeringen

Figaro

Mozart

6

Die Jüdin

Halévy

5

Die Hugenotten

Meyerbeer

5

Faust

Gounod

5

Tannhäuser

Wagner

4

Zauberflöte

Mozart

4

Der Troubadour

Verdi

4

Jessonda

Spohr

4

Der Prophet

Meyerbeer

3

Czar und Zimmermann

Lortzing

3

Wilhelm Tell

Rossini

2

Lucia von Lammermoor

Donizetti

2

Die Nachtwandl

Bellini

2

Treuhold und sein Sang

?

2

Der Teufel und sein Antheil

?

2

Der Freyschütz

Weber

1

De Barbier von Sevilla

Rossini

1

 

 

Enige opvallende zaken:

 

1) De meest frequent opgevoerde opera is hier Mozarts Figaro (1786!)

2) De meest frequent opgevoerde opera-componist is ook Mozart, met in totaal 10 opvoeringen.

3) Er zijn 17 verschillende opera’s opgevoerd. Van die 17 zijn 9 van Franco-Italiaanse komaf. Dat is meer dan de helft. Maar de mij onbekende opera’s kunnen de balans weer doen omslaan. Hoe dan ook: dat is een opmerkelijke score voor een gezelschap dat zich de Hoogduitsche Opera noemt.

4) Daarmee samenhangend: Er zijn 12 verschillende componisten. Van hen zijn 7 van Franco-Italiaanse afkomst. Dat is meer dan de helft.

5) Er zijn 22 opvoeringen van Duitse componisten, 29 van Franco-Italiaanse! Dit seizoen overheerst het Franco-Italiaanse repertoire, hoewel natuurlijk netjes naar het Duits vertaald. De hier onbekende opera’s veranderen daar niets aan.

 

Fig. 3. Het toneelseizoen 1864-1865.[361]

[Het seizoen 1863-1864 ontbreekt in Caecilia]

 

Opera

Componist

Aantal opvoeringen

Faust

Gounod

6

Fidelio

Beethoven

5, en eens alleen het tweede

bedrijf

Oberon

Weber

5

Joseph in Egypten

Méhul

5

Der Templer und die Jüdin

Marschner

5

Mozart und Schikaneder

(Der Schauspieldirektor)

Mozart

5

Die Zauberflöte

Mozart

4

Die Hochzeit des Figaro

Mozart

4

Lohengrin

Wagner

4

Die Stumme von Portici

Auber

4

Der Troubadour

Verdi

4

Die Favoritin

Donizetti

4

Die weisse Dame

Boieldieu

3

Hans Heiling

Marschner

3

Robert der Teufel

Meyerbeer

3

Die Jüdin

Halévy

3

Martha

Flotow

3

Stradella

Flotow

3

Don Juan

Mozart

2

Die Hugenotten

Meyerbeer

2

Czar und Zimmermann

Lortzing

2

Der Wasserträger

Cherubini

1

Tannhäuser

Wagner

1

Lucia von Lammermoor

Donizetti

1

 

 

Enige opvallende zaken:

 

1) De meest frequent opgevoerde opera, Faust, door het Duits gezelschap is van een Franse componist, Gounod.

2)  De meest frequent opgevoerde opera-componist is alweer Mozart, met in totaal 15 opvoeringen.

3)  Er zijn 24 verschillende opera’s opgevoerd. Van die 24 zijn 11 van Franco-Italiaanse komaf. Dat is bijna de helft. Dat is een opmerkelijke score voor een gezelschap dat zich de Hoogduitsche Opera noemt.

5)  Daarmee samenhangend: Er zijn 16 verschillende componisten. Van hen zijn 9 van Franco-Italiaanse afkomst. Dat is zelfs méér dan de helft.

6) Er zijn 46 opvoeringen van opera’s van Duitse afkomst, 37 van Franco-Italiaanse. Ik waag deze verhouding significant te noemen; het geeft allesbehalve een een louter door Duitse muziek gedomineerd repertoire aan.

 

 

   Er zijn met betrekking tot deze repertoire-overzichten van de Rotterdamse Duitse opera veel interssante dingen op te merken, zoals de grote populariteit van Mozart, de geslonken populariteit van Rossini sinds de jaren veertig, etc. Hier interessant is de stilistische shift die waar te nemen valt in  het repertoire van de jaren 1861-1865. We moeten echter voorzichtig zijn met haar als vroeg-symptomatisch te beschouwen voor de grote ommekeer zoals die even later in het Nederlandse muziekleven plaats zou vinden, omdat A) maar drie seizoenen hier opgenomen zijn en men eigenlijk een periode van 20 jaar zou moeten bestuderen om een goed beeld te kunnen krijgen van het proces en B) er ook nog de Franse en Hollandse Opera waren, die men voor een compleet beeld zeker, liefst in gelijke mate, zou moeten onderzoeken.

 

 

Bijlage 3 Een seizoen repertoire van de Koninklijke Franse Opera te Den Haag.

 

Een collectors-item, want dit is het enige door mij in Caecilia gevonden overzicht van een Haags opera-seizoen.

 

Fig. 1. Het toneelseizoen 1866-1867.[362]

 

Opera

Componist

Aantal opvoeringen

Fra Diavolo

Auber

5

Roméo et Juliette

Gounod

5

Faust

Gounod

4

Les amours du diable

Grisar

4

La Juive

Halévy

4

Les dragons de Villars

Maillart

4

Le Trouvère

Verdi

4

Rigoletto

Verdi

4

Les diamans de la couronne

Auber

3

Le premier jour de bonheur

Auber

3

Le voyage en Chine

Bazin

3

La dame blanche

Boïeldieu

3

Le pré aux clercs

Hérold

3

Les Huguenots

Meyerbeer

3

Lucie de Lammermoor

Donizetti

3

La fille du Régiment

Donizetti

3

Le docteur Crispin

Ricci

3

Violetta [La Traviata?]

Verdi

2

Jérusalem

Verdi

2

La favorite

Donizetti

2

Le postillon de Lonjumeau

Adam

2

La muette de portici

Auber

2

Si j’étais Roi

Adam

1

Le Chalet

Adam

1

Haydée

[?]

1

Les Mousquetaires

Halévy

1

 

Enige opvallende zaken:

 

1) Er zijn geen Duitse opera’s gespeeld. In ieder geval niet in dit seizoen. Wel Italiaanse, hoewel slechts van drie verschillende componisten. De praktijk van de Rotterdamse opera om Fransen en Italianen te programmeren wordt dus niet gedubbeld.

2) Auber (14 opvoeringen) en Gounod (9) zijn dit seizoen de meest populaire Franse opera-componisten in Den Haag. Van de Italianen is dat Verdi. Ruimschoots.

 

home lijst scripties inhoud vorige volgende  

 

[357] Dit hangt samen met de Tournee van het echtpaar Schumann in ons land dat jaar. Meestal was het zo dat Clara speelde, Robert dirigeerde.

[358]            Wel geprogrammeerd, niet uitgevoerd

[359] Caecilia, XVII, 1862, p.108

[360] Caecilia, XVIII, 1863, p.154

[361] Caecilia, XXII, 1865, p.108

[362] Caecilia, XXVII, 1869, p.