Bibliografie

Archiefbronnen

Stadsarchief Antwerpen:

- fonds Privilegekamer: (PK) 659, 665-733

- fonds Gilden en Ambachten: (GA) 4044, 4086-4088, 4140, 4183,               

4487, 4529-4531, 4590-4591, 4917-     4919     

OCMW-Archief Antwerpen:

-fonds Godshuizen: (GH) 84, 85, 88, 90

Uitgegeven bronnen

BRANTS, V., Receuil des Ordonnances des Pays-Bas. Règne d'Albert et Isabelle. Tôme premier (1597-1609), Bruxelles, 1900; Tôme deuxième (1609-1621), Bruxelles, 1912.

DE SETTER, P. (ed.), Index der gebodsboeken, in: Antwerpsch Archievenblad, I (1864), p. 120-464.

GENARD, P., Ordonnantien van het Antwerpsch magistraat, rakende de godsdienstige geschillen der XVIe eeuw, in: Antwerpsch Archievenblad, III (1866), p. 1-463.

PAPEBROCHIUS, D., Annales Antverpienses ab urbe condita ad annum M.DCC, dl. 4, F.H. MERTENS en E. BUSCHMANN (eds.), Antwerpen, 1847.

Werken

ANDRIESSEN, J., De katholieken te Antwerpen (1577-1585), in: Bijdragen tot de Geschiedenis, 70(1987), p. 61-77.

ID., Het geestelijke en godsdienstige klimaat, in: Antwerpen in de XVIe eeuw, Antwerpen, 1985, p. 205-232.

ID., Katholiek herstel en contrareformatie, in: VAN ISACKER, K. en VAN UYTVEN, R., Antwerpen. Twaalf eeuwen geschiedenis en cultuur, Antwerpeb, 1986, p. 183-191.

ART, J., Van heilige tijd naar vrije tijd, in Spiegel Historiael, 18 (1983), p. 594-598.

AXTERS, A., Geschiedenis van de vroomheid in de Nederlanden, deel IV, Antwerpen, 1960.

BAUDOUIN, F., 1585, een belangrijke datum voor de geschiedenis der beeldende kunsten te Antwerpen, in: F. DE NAVE (ed.), Antwerpen en de scheiding der Nederlanden (17 augustus 1585), Antwerpen, 1986, p. 103-118.

ID., F., 1585: de val van Antwerpen, ook een belangrijke datum voor de Kunstgeschiedenis in de Nederlanden, in: Herdenking Willem van Oranje 1584-1984. Kon. Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België (1985), 87-103.

ID., Godsdienst en kunst in de Zuidelijke Nederlanden, 1500-1700, in: Luister van Spanje en de Belgische steden, 1500-1700, Brussel, 1985, p. 137-170.

ID., Iconografie en stijlontwikkeling in de godsdienstige schilderkunst te Antwerpen in de zeventiende eeuw, in: Antwerpen in de XVIIe eeuw, Antwerpen, 1989, p. 329-364.

BENEDICT, P., French cities from the sixteenth century to the Revolution: An overview, in: Id., Cities and Social Change in Early Modern France, London, 1989.

ID., Rouen during the Wars of Religion, Cambridge, 1981.

ID., The Catholic Response to Protestantism. Church Activity and Popular Piety in Rouen, 1560-1600, in: J. OBELKEVICH (ed.), Religion and the People, 800-1700, Chapel Hill, 1979, p. 168-190.

BIRELEY, R., The Refashioning of Catholicism. A reassesment of the Counter-Reformation, s.l., 1999.

BLACK, C.F., Italian confraternities in the Sixteenth Century, Cambridge/New York, 1989.

BOSSY, J., The Counter-Reformation and the People of Catholic Europe, in: Past and Present, 47(1970), p. 51-70.

BOUMANS, R., De getalsterkte van katholieken en protestanten te Antwerpen in 1585, in: Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis, XXX (1952), p. 741-798.

ID., Het Antwerpse stadsbestuur voor en tijdens de Franse overheersing. Bijdrage tot de ontwikkelingsgeschiedenis van de stedelijke bestuursinstellingen van de Zuidelijke Nederlanden, Brugge, 1965.

BOURDIEU, P., Economisch kapitaal, cultureel kapitaal, sociaal kapitaal, in: P. BOURDIEU (ed.), Opstellen over smaak, habitus en veldbegrip. Gekozen door Dick Pels, Amsterdam, 1989.

BRENNAN, T., Public Drinking and Popular Culture in Eighteenth-Century Paris, Princeton, 1988.

BRIELS, J., Zuidnederlanders in de Republiek. Een demografische en cultuurhistorische studie, Sint-Niklaas, 1985.

BRULEZ, W., Cultuur en getal. Aspecten van de relatie economie-maatschappij-cultuur in Europa tussen 1400 en 1800, Amsterdam, 1986.

BURKE, P., Antwerp, a metropolis in comparative perspective, Gent, 1993.

ID., De Italiaanse renaissance (oorspronkelijke titel: The Italian Renaissance, Cambridge, 1972), Amsterdam, 1988.

ID., Het schilderij als toneel: zelfpresentatie in het renaissanceportret, in: Stadscultuur in Italië tussen renaissance en barok (oorspronkelijke titel: Historical Anthropology in Early Modern Italy. Essays on Perception and Communication, Cambridge, 1987), Amsterdam, 1988.

ID., Popular Culture in Early Modern Europe, London, 1978.

ID., Schitterende façades: demonstratieve consumptie in het zeventiende eeuwse Italië, in: Stadscultuur in Italië tussen renaissance en barok (oorspronkelijke titel: Historical Anthropology in Early Modern Italy. Essays on Perception and Communication, Cambridge, 1987), Amsterdam, 1988, p. 163-184.

ID., Volkscultuur in Europa, 1500-1800 (oorspronkelijke titel: Popular Culture in Early Modern Europe, London, 1978), Amsterdam, 1990.

CARO BAROJA, J., De Spaanse feesten en hun ritme, in: Luister van Spanje en de Belgische steden 1500-1700, 1985, p. 171-180.

CLARK, C., The English Alehouse. A Social History, 1200-1830, London/New York, 1983.

COORNAERT, E., Les corporations en France avant 1789, Paris, 1941.

DAMBRUYNE, J., Rijkdom, materiële cultuur en sociaal aanzien. De bezitspatronen en investeringsstrategieën van de Gentse ambachten omstreeks 1540, in: LIS, C. en SOLY, H. (eds.), Werelden van verschil. Ambachtsgilden in de Lage Landen, Brussel, 1997, p. 151-212.

DAVIS, N.Z., From 'Popular Religion' to Religious Cultures, in: OZMENT, S. (ed.), Reformation Europe: A Guide to Research, St. Louis, 1982, p. 321-342.

ID., The Sacred and the Body Social in Sixteenth-Century Lyon, in: Past and Present, 90 (1981), p. 40-70.

DE BURBURE, L., De Antwerpsche Ommegangen in de XIVde en XVde, naar gelijktijdige geschriften, Antwerpen, 1878.

DE CLERCQ, C., Kerkelijk leven, in: Antwerpen in de XVIe eeuw, Antwerpen, 1975, p. 55-93.

DECEULAER, H., Conflicten en conflictregeling in de Antwerpse ambachtswereld (1585-1796). Een verkenning van de juridische en sociaal-politieke aspecten op het lokale terrein, in: LIS, C. en SOLY, H. (eds.), Werken volgens de regels. Ambachten in Brabant en Vlaanderen 1500-1800, Brussel, 1994, p. 137-177.

DELEN, A.J.J., Beschrijvende catalogus Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, Antwerpen, Antwerpen, 1948.

DELUMEAU, J., Le Catholicisme entre Luther et Voltaire, Paris, 1983 (eerste uitgave: Paris, 1971).

ID., Rassurer et protéger. Le sentiment de sécurité dans l'Occident d'autrefois, Paris, 1989.

DEPAUW, C., Devotiegrafiek in Vlaanderen (circa 1550-1750): een globale kunsthistorische benadering, in: J.L. DE MEULEMEESTER (ed.), De Hemel op Aarde. Vlaamse devotieprenten uit de 17^de en 18^de eeuw (themanummer: Vlaanderen. Tweemaandelijks Tijdschrift voor kunst en cultuur, 41 (1992), 3, p. 175-184).

DICKENS, A.G., La Contre-Réforme (oorspronkelijke titel: The Counter-Reformation, s.l., 1969), Paris, 1969.

DILIS, E.,  Het huis, de kamer en het altaar van het voormalig Antwerpsch Kuipersambacht, Baesrode, 1926.

DUPLESSIS, R., Lille and the Dutch Revolt. Urban Stability in an era of Revolution 1500-1582, Cambridge, 1991.

DUPLESSIS, R. en HOWELL, M.C., Leiden, Lille, and the early modern urban economy, in: Past and Present, 94 (1982), p. 49-84.

ELEWAUT, G., Herberg en Overheid. Politionele en fiskale aspekten van het overheidsoptreden betreffende herbergen in de Zuidelijke Nederlanden en in het bijzonder te Gent, 17^de-18^de eeuw, in: Handelingen van de Maatschappij voor Oudheidkunde en Geschiedenis te gent, 40 (1986), p. 111-158.

ID., Kleinhandelsprijs en sociale situering an de hand van citaten van de primaire herbergfuncties in de Zuidelijke Nederlanden, 17^de-18^de eeuw, in: Bijdragen tot de Geschiedenis, LXXII (1989), p. 27-57.

ENNO VAN GELDER, H., Van opstand via vrede naar oorlog, 1576-1578, in: Algemene Geschiedenis der Nederlanden, Deel V, Utrecht-Antwerpen, 1952, p. 75-115.

FARR, J., Consumers, commerce and the craftsmen of Dijon: the changing social and economic structure of a provincial capital, 1450-1750, in: P. BENEDICT, Cities and Social Change, p. 134-173.

ID., Hands of Honor: Artisans and their World, 1550-1650, Ithaca, 1988.

FREEDBERG, D., Kunst und Gegenreformation in den südlichen Niederlände, 1560-1660, in: E. MAI en H. VLIEGHE (eds.), Von Breugel bis Rubens. Das goldene Jahrhunderts der flämischen Malerei, Köln, 1992, p. 55-70.

ID., The Representation of Martyrdoms during the Early Counter-Reformation in Antwerp, in: The Burlington Magazine,(1976), p. 128-138

FRIEDRICHS, C.R., Capitalism, Mobility and Class Formation in the Early Modern German City, in: Past and Present, 87 (1975), p. 24-44.

FRIJHOFF, W., Publieke beschavingsoffensieven in de vroegmoderne tijd, in: Volkskundig Bulletin, 11 (1985), 2, p. 93-101.

GESSLER, J., De Antwerpsche ommegang van 1619, in: De Gulden Passer, 13 (1935), p. 123-125.

GEUDENS, E., Het hoofdambacht der meerseniers (godsdienst- en kunstzin - III), Antwerpen, 1891.

GOFFMAN, I., The Presentation of Self in Everyday Life, New York, 1959.

GRIETEN, S., De geschiedenis van het gebouw. De kathedraal in de 17^de en 18^de eeuw, in: W. AERTS (ed.), De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen, Antwerpen, 1993, p. 125-143.

GRIETEN, S. en BUNGENEERS, J. (eds.), De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen. Kunstpatrimonium van het Ancien Régime. Inventaris van het kunstpatrimonium van de Provincie Antwerpen, dl. 3, Antwerpen , s.d.

HENDRICKX, M.J., De reconciliatie te Antwerpen (1585-1600) (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), K.U.L., 1965.

HOSTE, A., De religieuze achtergrond, de thematiek en de verschillende genres van de devotieprenten, in: J.L. DE MEULEMEESTER (ed.), De Hemel op Aarde. Vlaamse devotieprenten uit de 17^de en 18^de eeuw (themanummer: Vlaanderen. Tweemaandelijks Tijdschrift voor kunst en cultuur, 41 (1992), 3, p. 167-174).

JAMES, M., Ritual, Drama and Social Body in the Late Medieval English Town, in: Past and Present, 98 (1983), p. 3-29.

JANSON, H.W., History of Art, New York, 1995.

JOUKES, V., Processies en ommegangen in Antwerpen in de zeventiende eeuw (onuitgegeven licentiaatsverhandeling), K.U.L., 1990.

KAMEN, H., The Iron Century. Social Change in Europe 1550-1660, London , 1971.

LIS, C. en SOLY, H., Corporatisme, onderaanneming en loonarbeid. Flexibilisering en deregulering van de arbeidsmarkt in Westeuropese steden, in: Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis, XX (1994), supplement 2, p. 365-390.

ID., Exportgewerbe, Zünfte und kapitalistische Entwicklungen in den Nördlichen und Südlichen Niederlanden im späten Mittelalter und der frühen Neuzeit, in: W. REININGHAUS, (ed.), Zunftlandschaften in Deutschland und den Niederlanden im Vergleich, s.l., s.d., p. 45-67.

ID., Neighbourhood Social Change in West European Cities. Sixteenth to Nineteenth Centuries, in: International Review of Social History, 38 (1993), p. 1-30.

LOTTIN, A., Lille, citadelle de la Contre-Réforme? (1598-1668), s.l., 1984.

MALE, E., L'Art religieux aprés le Concile de Trente, Paris, 1932.

MARINUS, M. J., De Contrareformatie te Antwerpen (1585-1676). Kerkelijk leven in een grootstad, Antwerpen, 1996.

ID., De financiering van de Contrareformatie te Antwerpen (1585-1700), in: PUT, E., MARINUS, M.J. en STORME, H. (eds.), Geloven in het verleden. Studies over het godsdienstig leven in de vroegmoderne tijd aangeboden aan Michel Cloet, Leuven, 1996, p. 239-252.

ID., Instellingen en mensen in de Onze-Lieve-Vrouwekerk. De bisschoppen en hun kathedraal, in: AERTS, W. (red.), De Onze-Lieve-Vrouwekerk van Antwerpen, Antwerpen, 1993, p. 39-61.

MARNEF, G., Antwerpen in de tijd van de Reformatie. Ondergronds protestantisme in een handelsmetropool (1550-1577), Antwerpen, 1996.

ID., Brabants calvinisme in opmars: de weg naar de calvinistische republieken te Antwerpen, Brussel en Mechelen 1577-1580, in: Bijdragen tot de Geschiedenis, 70(1987), p. 7-21.

ID., The changing face of Calvinism in Antwerp, 1550-1585, in: A. PETTEGREE, A. DUKE en G. LEWIS (eds.), Calvinism in Europe 1540-1620, Cambridge, 1994, p. 143-159.

ID., Tussen tolerantie en repressie: protestanten en religieuze dissidenten te Antwerpen in de zestiende eeuw, in: H. SOLY en A.K.L. THIJS (eds.), Minderheden in Westeuropese steden (16^de-20^ste eeuw), Belgisch Historisch Instituut te Rome, Bibliotheek, dl. 34, Brussel-Rome, 1995, p. 189-213.

MUCHEMBLED, R., Culture populaire et culture des élites dans la France moderne (Xve-XVIIIe siècle), Paris, 1978.

ID., Omgangsvormen en rituelen, in: J. VAN DER STOCK (ed)., Stad in Vlaanderen. Cultuur en maatschappij 1477-1795, Brussel, 1991, p. 93-108.

OUTRAM EVENNETT, H., The Spirit of the Counter-Reformation. The Birbeck Lectures in Ecclesiastical History given in the University of Cambridge in May 1951, J. BOSSY (ed.), Cambridge, 1968.

PAIS-MINNE, E., Weldadigheidsinstellingen en ondersteunden, in: Antwerpen in de XVIe eeuw, Antwerpen, 1985, p. 181-202.

PANHUYSEN, B., De Amsterdamse en Haarlemse kleermakersgilden en hun       concurrenten. De in- en uitsluiting van mededingers op de lokale afzetmarkt in 17^de en 18^de eeuw, in: LIS, C. EN SOLY, H. (eds.), Werelden van verschil. Ambachtsgilden in de Lage Landen, Brussel, 1997, p. 127-150.

PASTURE, A., La restauration religieuse aux Pays-Bas catholiques sous les archiducs Albert et Isabelle (1596-1633), Leuven, 1925.

POFFE, E., De Antwerpsche beenhouwers van de vroegste tijden tot heden, Antwerpen, 1894.

ID., De gilde der Antwerpsche schoolmeesters van bij haar ontstaan tot aan hare afschaffing, Antwerpen, 1895.

PRIMS, F., Altaarstudieën. Het Antwerpsch Altarenvraagstuk, in: Antwerpiensia. Losse bijdragen tot de Antwerpsche geschiedenis, twaalfde reeks (1938), p. 285-339, dertiende reeks (1939), p. 278-439

ID., De Beeldstormerij van 1581, in: Antwerpiensia. Losse bijdragen tot de Antwerpse geschiedenis, dertiende reeks (1939), p. 183-189.

ID., De groote cultuurstrijd, I De Religionsvrede 1578-1581, Antwerpen, 1942, II De Christelijke Republiek 1581-1585, Antwerpen, 1943;

ID., Geschiedenis van Antwerpen, zesde deel-A, Antwerpen, 1982 (oorspronkelijke uitgave: Antwerpen, 1927-1949.

ID., Geschiedenis van het Antwerpsche turfdragersambacht (1477-1863), Antwerpen, 1923.

ID., Geschiedenis van Sint-Jorisparochie en kerk te Antwerpen (1304-1923), Antwerpen, 1923.

PRIMS, F. en SCHLUGHEIT, D., Geschiedenis van het Antwerpse diamantslijpersambacht, 1585-1797, Antwerpen, 1935.

PUT,E. en PAUWELS, B., 'Het fundament van eene welgeregelde republique': De Antwerpse zondagscholen in de 17^de eeuw, in: De zeventiende eeuw, 5 (1989), p. 11-20.

ROELINK, Het Calvinisme, A.J., in: Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel IV, Utrecht-Antwerpen, 1952, p. 286-288.

ROTHKRUG, L., Popular Religion and Holy Shrines. Their influence on the Origins of the German Reformation, and their role in German Cultural Development, in: J. OBELKEVICH (ed.), Religion and the People, 800-1700, Chapel Hill, 1979, p. 20-86.

SCHOLLIERS, E., De lagere klassen. En kwantitatieve benadering van levensstandaard en levenswijze, in: Antwerpen in de XVIde eeuw,  Antwerpen, 1985,  p. 161-180.

ID., Loonarbeid en honger. De levensstandaard in de Xve en XVIe eeuw te Antwerpen, Antwerpen, 1960.

ID., Vrije en onvrije arbeiders, voornamelijk te Antwerpen in de zestiende eeuw, in: Bijdragen voor de Geschiedenis, XI (1956), p. 285-295.

SMEKENS, F., De beeldhouwkunst (1500-1550), in: Antwerpen in de XVIe eeuw, Antwerpen, 1985, p. 394 e.v.

SOLY, H., Economische en sociaal-culturele structuren: continuïteit en verandering, in: J. VAN DER STOCK ed., Stad in Vlaanderen. Cultuur en maatschappij 1477-1795, Brussel, 1991.

ID., Economische vernieuwing en sociale weerstand. De betekenis en aspiraties der Antwerpse middenklasse in de zestiende eeuw, in: Tijdschrift voor Geschiedenis, 83 (1970), p. 520-535.

ID., Kroeglopen in Brabant en Vlaanderen, 16^de-18^de eeuw, in: Spiegel Historiael, 18 (1983), p. 570-577.

ID., Openbare feesten in Brabantse en Vlaamse steden, 16^de-18^de eeuw, in: Het openbaar initiatief van de gemeenten in België. Historische grondslagen (Ancien Régime), Brussel, 1984, p. 605-631.

ID., Plechtige intochten in de steden van de Zuidelijke Nederlanden tijdens de overgang van Middeleeuwen naar Nieuwe Tijd: communicatie, propagande, spektakel, in: Tijdschrift voor Geschiedenis, 97 (1984), p. 341-361.

ID., Sociale relaties in Antwerpen in de zestiende eeuw, in: J. VAN DER STOCK ed., Antwerpen. Verhaal van een metropool. 16^de-17^de eeuw, Gent, 1993, 42-43.

ID., Urbanisme en kapitalisme te Antwerpen in de 16^de eeuw. De stedenbouwkundige en industriële onderneming van Gilbert van Schoonbeke, Brussel, 1977.

TAPIE, V.L., Retables baroques en Bretagne et spiritualité du XVIIe siècle. Etude sémiographique et religieuse, Paris, 1972.

TAVENEAUX, R., Le Catholicisme dans la France classique, 2 vol., Paris, 1980.

THIJS, A.K.L., Antwerpen, internationaal uitgeverscentrum van devotieprenten 17^de-18^de eeuw.( Miscellanea Neerlandica 7), Leuven, 1993.

ID., De Contrareformatie en het economisch transformatieproces te Antwerpen na 1585, in: Bijdragen tot de Geschiedenis, LXX(1987), p. 102-103.

ID., De strijd van Kerk en overheid om de controle over de cultuurproduktie en -beleving in contra-reformatorisch Antwerpen (1585-ca.1700), in: De Zeventiende eeuw, 8 (1992), p. 3-11.

ID., Devotieprenten en geloofsbeleving. De rol van de Antwerpse produktie uit de 17^de en de 18^de eeuw, in: Oostvlaamse Zanten, LXIV(1989), 4, p. 235-252.

ID., Devotieprenten en het contrareformatorische herkersteningsoffensief in de Zuidelijke Nederlanden, in: J.L. DE MEULEMEESTER (ed.),  De Hemel op Aarde. Vlaamse devotieprenten uit de 17^de en 18^de eeuw, (themanummer) Vlaanderen. Tweemaandelijks Tijdschrift voor kunst en cultuur, 41 (1992), 3, p. 148-156.

ID., Religieuze rituelen in het emancipatieproces van Vlaamse en Brabantse handwerks- gezellen(zestiende-negentiende eeuw), in: C. LIS en H. SOLY, C. LIS en H. SOLY (eds.), Werken volgens de regels. Ambachten in Brabant en Vlaanderen 1500-1800, Brussel, 1994, p. 231-281.

ID., Van "werkwinkel" tot fabriek. De textielnijverheid te Antwerpen (ende 15^de-begin 19de eeuw), Brussel, 1987.

ID., Van Geuzenstad tot contrareformatorisch bolwerk. Maatschappelijke betekenis van de kerk in contrareformatorisch Antwerpen, Antwerpen/ Turnhout, 1990.

TREVOR-ROPER, H.R., Religion, the Reformation and Social Change, in: Religion, the Reformation and Social Change and other essays, Londen, 1967.

VAN DE VELDE, C., Maarten de Vos. De Bruiloft te Cana, in: Openbaar kunstbezit Vlaanderen, 9 (1971), nr. 14.

VAN DER STOCK, J., Printing Images in Antwerp. The Introduction of Printmaking in a City. Fifteenth Century to 1585, Rotterdam, 1998.

VAN DER WEE, H., Antwerpens bijdrage tot de ontwikkeling van de moderne geld- en banktechniek, in: Tijdschrift voor Economie, 4 (1965), p. 488-500.

ID., The Economy as a Factor in the Start of the Revolt in the Southern Netherlands, in: Acta Historiae Neerlandicae, 5 (1971), p. 52-67.

ID., The Growth of the Antwerp Market and the European Economy (fourteenth-sixteenth centuries), vol. II, Den Haag, 1963.  

VAN HONACKER, K., De politieke cultuur van de Brusselse ambachten in de achttiende eeuw: conservatisme, corporatisme of opportunisme?, in LIS, C. en SOLY, H. (eds.),  Werken volgens de regels, p. 179-230.

VAN ROEY, J., Antwerpen als protestants centrum in het laatste kwart van de 16^de eeuw, in: F. DE NAVE (ed.), Antwerpen en de scheiding der Nederlanden (17 augustus 1585), Antwerpen, 1986, p. 35-57.

VAN ROEY, J.,  De Antwerpse schippers als sociaal-professionele groep en hun houding inzake godsdienst in het laatste kwart van de zestiende eeuw, in: (overdruk uit:) Mededelingen van de Marine Academie, xix (1967), p. 1-7.

ID., De correlatie tussen het sociale- beroepsmilieu en de godsdienstkeuze te Antwerpen op het einde der XVIde eeuw, in: Bronnen voor de religieuze geschiedenis van België. Middeleeuwen en Moderne Tijden. Actes du Colloque de Bruxelles 30 nov.-2 déc. 1967 (Ie et IIe sections), Leuven, 1968, p. 239-257.

ID., De sociale structuur en de godsdienstige gezindheid van de Antwerpse bevolking op de vooravond van de Reconciliatie met Farnèse (17 augustus 1585). Onuitgegeven proefschrift R.U.G., 1963.

VAN UYTVEN, R., Invloeden van het sociale en professionele milieu op de godsdienstkeuze te Leuven en Edingen, in: Bronnen voor de religieuze geschiedenis van België. Middeleeuwen en Moderne Tijden. Actes du Colloque de Bruxelles 30 nov.-2 déc. 1967 (Ie et IIe sections), Leuven, 1968, p. 259-285.

ID., Volksvermaak en feestvieren in de steden, in: Spiegel Historiael, 18 (1983), 11, p. 551-561.

VAN WERVEKE, H., Ambachten en erfelijkheid, Antwerpen-Utrecht, 1942.

VAN HOUTTE, J.A., Economische en sociale geschiedenis van de Lage Landen, Antwerpen, 1964

VANDAMME, E. (ed.), Catalogus schilderkunst oude meesters. Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, departement oude meesters, Antwerpen, 1988.

VANDENBROECK, P., Stadscultuur: tussen bovengrondse eenheid en onderhuidse strijd, in: Stad in Vlaanderen, p. 77-92.

VOET, L., De gouden eeuw van Antwerpen: bloei en uitstraling van de metropool in de zestiende eeuw, Antwerpen, 1973,

WYFFELS, C., De oorsprong der ambachten in Vlaanderen en Brabant, Brussel, 1951.